Η Αμερικανίδα φιλόσοφος Μάρθα Νουσμπάουμ (1947) στο βιβλίο της “Δημιουργώντας Ικανότητες- Η θεωρία της ανθρώπινης ανάπτυξης” ξεκινά από την πραγματική ιστορία της Βασάντι, μιας νέας, μικροκαμωμένης γυναίκας από την Ινδία. Με αφορμή την περίπτωση της Βασάντι η Νουσμπάουμ καταστρώνει έναν κατάλογο ικανοτήτων, έναν κατάλογο δηλαδή λειτουργικών ευκαιριών που όλοι οι άνθρωποι θα ήταν εύλογο να έχουν. Εκεί για πρώτη φορά εισήγαγε την έννοια της ικανότητας ως μέτρο σύγκρισης για την ανθρώπινη ευημερία και ως κριτήριο για τη δικαιοσύνη, ως πρόσφορο και κατάλληλο δείκτη για το ότι τα προσφερόμενα αγαθά και οι πόροι πράγματι μετατρέπονται σε κάτι χρήσιμο για τον άνθρωπο από την άποψη της βελτίωσης της κατάστασής του.

Το περιοδικό Le Nouveau Magazine Litteraire χαρακτήρισε την Μάρθα Νουσμπάουμ ως τη μεγαλύτερη φιλόσοφο της εποχής μας μετά τον Χάμπερμας, ενώ το περιοδικό New Yorker σαν τη φιλόσοφο των συναισθημάτων.
Η θεωρία της ικανότητας ή των ικανοτήτων εκφράζει μια νέα, προοδευτική αντίληψη για την πολιτική κοινωνία, η οποία απομακρύνεται από τον υλισμό ή τον οικονομισμό πιο παραδοσιακών, αριστερών αντιλήψεων. Είναι βαθιά ανθρωποκεντρική, γιατί αφενός σκοπός της είναι η πολύπλευρη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας, την οποία αντιλαμβάνεται ως ελευθερία κι ευημερία ταυτόχρονα, αλλά και γιατί, αφετέρου, το αντικείμενο της μελέτης είναι ο ίδιος ο άνθρωπος και τα εμπόδια που του υψώνονται, και όχι εξωτερικά στοιχεία, όπως το εισόδημα του ίδιου ή το ΑΕΠ της χώρας του.
Αμφισβητεί δηλαδή τη σημασία της παρατήρησης των έμμεσων δεικτών της ευημερίας και παρατηρεί την ίδια την καθημερινότητα ενός ανθρώπου. Συνακόλουθα η πολύπλευρη ικανότητα του ανθρώπου γίνεται και το μέτρο της δικαιοσύνης.

Η Martha Nussbaum προσδιόρισε ένα αριστοτελικό σύνολο δέκα καθολικών, κανονιστικών ικανοτήτων που λειτουργούν ως ελευθερίες και που γενικά πρέπει να προστατεύονται από τους νόμους. Αυτές μπορεί να θεωρηθούν ως ανάγκες, αν και σχετίζονται επίσης με καθολικές αξίες.

Ιδού οι 10 Κεντρικές Λειτουργικές Ικανότητες της Nussbaum

1. Ζωή
Να είσαι σε θέση να ζήσεις μια πλήρη και ικανοποιητική ζωή μέχρι τα βαθιά γεράματα. Να μην συντομεύεται από πολέμους ή ατυχήματα ή από αρρώστιες ή να φτάνεις σε ένα σημείο που δεν αξίζει να ζεις.
Δεν έχουν βεβαίως όλοι στον κόσμο μια καλή ζωή. Οι άνθρωποι φτάνουν σε βαρετές και θλιβερές καταστάσεις. Μπορεί να απειλούνται τακτικά και μπορεί να τους κόβεται η ζωή χωρίς λόγο.

2. Σωματική Υγεία
Ζώντας με μία καλή υγεία, και όχι σε μια κατάσταση όπου η κακή υγεία επηρεάζει σοβαρά την ποιότητα της ζωής. Να έχεις πρόσβαση σε ιατρική βοήθεια όποτε απαιτείται. Να έχεις καλό φαγητό και να μπορείς να ασκείσαι με τρόπους που να συντηρούν την υγεία.

3. Σωματική Ακεραιότητα
Να μπορείς να πας μόνος σου εκεί που θέλεις. Το να είσαι απαλλαγμένος από κάθε είδους επίθεση και κακοποίηση. Να είσαι σε θέση να ικανοποιήσει υγιείς σωματικές ανάγκες.

4. Αισθήσεις, Φαντασία και Σκέψη
Να μπορεί κανείς να χρησιμοποιεί όλες τις αισθήσεις του. Το να είσαι ελεύθερος να φαντάζεσαι, να σκέφτεσαι και να συλλογίζεσαι. Έχοντας λάβει την εκπαίδευση που σου επιτρέπει να ζεις με πολιτισμένο, ανθρώπινο τρόπο. Το να έχει κανείς πρόσβαση σε πολιτιστικές εμπειρίες, τη λογοτεχνία, την τέχνη και ούτω καθεξής και να μπορεί να παράγει το δικό του εκφραστικό έργο. Έχοντας ελευθερία έκφρασης, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής και της θρησκευτικής πίστης.

5. Συναίσθημα
Να είμαστε σε θέση να δεθούμε με άλλα πράγματα και ανθρώπους έξω από εμάς, να τους αγαπάμε και να τους φροντίζουμε. Βιώνοντας και θλίψη, λαχτάρα, ευγνωμοσύνη και δικαιολογημένο θυμό. Να μην υπόκειται κάποιος σε φόβο και άγχος ή να μην πληγώνεται από τραύμα ή παραμέληση.

6. Πρακτικός λόγος
Να μπορεί κανείς να εξετάζει και να αναπτύσσει την κατανόηση του αγαθού, του καλού και του κακού και να σκέφτεται κριτικά για τον κόσμο και τη δική του θέση σε αυτόν. Το να μπορεί κανείς να ζει με ήσυχη τη συνείδησή του.

7. Δεσμός
Να είσαι σε θέση να συναναστρέφεσαι με άλλους, να ζεις μαζί τους και να ενεργείς για αυτούς. Να δείχνεις ενδιαφέρον για τους ανθρώπους γενικά και να αλληλεπιδράς με άλλους. Έχοντας συμπάθεια και συμπόνια, ενεργώντας για να βοηθήσεις τους ανθρώπους. Αναζητώντας τη δικαιοσύνη και διορθώνοντας τα πράγματα. Προστασία των άλλων και των δικαιωμάτων των ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας του λόγου και της ελευθερίας από το φόβο. Σε αυτή ακριβώς ανήκει και η ικανότητα να μπορεί κάποιος να βάλει τον εαυτό του στη θέση του άλλου, η ενσυναίσθηση. Και σε αυτό εδράζεται η βάση του σεβασμού, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, καθώς και της απαγόρευσης της διάκρισης.

8. Να νοιάζεσαι για άλλα είδη
Να μπορούμε να ζούμε με σεβασμό με όλο το φάσμα των πλασμάτων και των φυτών που κατοικούν στον κόσμο γύρω μας. Να μπορείς να απολαμβάνεις τη φύση και να εκτιμάς την ομορφιά της.

9. Το παιχνίδι
Να μπορείς να γελάς, να παίζεις παιχνίδια και γενικά να διασκεδάζεις. Δεν επιτρέπεται να επικρίνεται ή να εμποδίζεται η απόλαυση και η αναψυχή.

10. Έλεγχος στο γύρω κοινωνικό/πολιτικό περιβάλλον
Να είσαι σε θέση να συμμετέχεις σε πολιτικές δραστηριότητες, να κάνει ελεύθερες επιλογές και να συνδέεται με άλλους για την προώθηση πολιτικών απόψεων. Να είσαι σε θέση να κατέχεις περιουσία και αγαθά όπως και οι άλλοι. Να είσαι σε θέση να αναζητάς και να αποδέχεσαι μία δουλειά και να σου φέρονται εύλογα στην εργασία σου. Απαλλαγή από αδικαιολόγητη έρευνα πάνω σου, σύλληψη και κατάσχεση της περιουσίας σου.

Η στέρηση κάθε μιας από αυτές τις ευκαιρίες είναι μια ανικανότητα, ενώ κάποιες ανικανότητες δημιουργούν περαιτέρω ανικανότητες, έχουν δηλαδή, ένα «διαβρωτικό» μειονέκτημα.
Όταν σχεδιάζετε λοιπόν για να ζήσετε τη ζωή σας, εκτιμήστε αυτά τα πράγματα εάν είναι διαθέσιμα σε εσάς. Δεν έχουν όλοι αυτές τις ελευθερίες και τα δικαιώματα. Όταν όμως φαίνονται ότι απειλούνται, λάβετε κάποια μέτρα για να τα διατηρήσετε, ενώ συνεργαστείτε με άλλους μαζί όταν χρειάζεται.