*** Αν ασχολείσαι με κάτι τώρα, αλλά το μυαλό σου είναι αλλού.
*** Αν το μυαλό σου ταξιδεύει στο παρελθόν ή κοιτάζει στο μέλλον, μέσα από εκατοντάδες σκέψεις, ανησυχίες, ματαιώσεις και ερωτηματικά.
*** Αν αυτό συμβαίνει συχνά, τότε σε σένα η δεξιότητα της ός (Mindfulness, αγγλικός όρος) είναι αδύναμη, δεν είναι ανεπτυγμένη. Αυτό δυσκολεύει το να αναγνωρίζουμε τι μας συμβαίνει, την παρούσα στιγμή.

Γιατί η ό δεν είναι τίποτα άλλο από την ικανότητά μας να επικεντρωνόμαστε με ί σε αυτό που κάνουμε, σκεφτόμαστε ή αισθανόμαστε κάθε στιγμή, χωρίς να το κρίνουμε σαν σωστό ή λάθος και χωρίς να το ανακατεύουμε με το παρελθόν ή και το μέλλον.
Με αυτήν βιώνουμε την παρούσα στιγμή συνειδητά, χωρίς συναισθηματική ένταση και αυτοματισμό.
Στην Ανατολή, η ό αναπτύχθηκε από τους βουδιστές και Ταοϊστές και είναι βασικό στοιχείο της γιόγκα και του διαλογισμού. Εδώ και αρκετά χρόνια έχει ενσωματωθεί στην ζωή των Δυτικών, κυρίως με την γιόγκα αλλά και μέσω αρκετών ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων όπως για παράδειγμα, τα προγράμματα MBSR (Mindfulness Based Stress Reduction – άσκηση στην ό για μείωση του στρες). Επίσης, έχει εμπνεύσει προγράμματα που γίνονται σε σχολεία, νοσοκομεία, φυλακές κλπ.
Και η αλήθεια είναι – αν δει κάποιος προσεκτικά το θέμα – ότι δεν είναι απαραίτητο να μάθεις διαλογισμό, για να μπορέσεις να ενεργοποιήσεις την ό . Είναι σχετικά απλή σαν διαδικασία, και όταν γίνεται συστηματικά είναι αποτελεσματική.

Αν κάποιος σας έδινε σχετικές οδηγίες, θα έλεγε: «συνεχίστε να κάνετε αυτά που κάνετε κάθε μέρα, αλλά αρχίστε να δίνετε προσοχή και επικεντρωθείτε σε αυτό που κάνετε κάθε στιγμή.
Όταν νιώσετε ότι το μυαλό σας σκέφτεται άλλα πράγματα απ’ αυτό που κάνετε εκείνη την στιγμή, δεν πειράζει.
Για παράδειγμα να οδηγείτε πηγαίνοντας κάπου και φτάνοντας στον προορισμό σας να συνειδητοποιείτε ότι δεν θυμάστε τίποτα από τη διαδρομή; Ή να αρχίζετε να τρώτε ένα πακέτο πατατάκια σερφάροντας στο ίντερνετ και κάποια στιγμή, διαπιστώνετε ότι το μόνο που είχε απομείνει στα χέρια σας είναι ένα άδειο πακέτο…;
Αυτά, είναι μερικά μόνο παραδείγματα απουσίας της συνειδητότητας ή αλλιώς -ός. Μιας κατάστασης νοητικής περιπλάνησης του νου που η νευροεπιστήμη ονομάζει “έ ί ίς” (Default Mode Network) και που ταυτόχρονα μας βάζει στον λεγόμενο “αυτόματο πιλότο”.

Έρευνα δείχνει ότι ο νους “ταξιδεύει” κατά μέσο όρο 47% του ξυπνητού μας χρόνου. Το διάστημα αυτό η προσοχή μας είναι απορροφημένη σε αναμνήσεις από το παρελθόν, σε σενάρια για το μέλλον, αξιολογήσεις ή αυτοκριτική και ουσιαστικά “απουσιάζουμε” πλήρως ή μερικώς από την εμπειρία μας στο παρόν. Όντας σε αυτή τη νοητική κατάσταση, λειτουργούμε από συνήθεια ή/και αντιδραστικά και άρα, “αυτόματα”. Η παραπάνω έρευνα καταλήγει επίσης στο συμπέρασμα ότι όσο περισσότερο ο νους είναι “απών” από το παρόν, τόσο λιγότερο νιώθουμε ευτυχισμένοι.
Επιπλέον στον τεχνολογικά υπέρ-συνδεδεμένο κόσμο που σήμερα ζούμε σήμερα, είναι πολύ εύκολο να “ξεχνιόμαστε” για ώρες σερφάροντας α-συνείδητα στο ίντερνετ ή στα social media.

Ένα “συστατικό” της ός είναι αυτό της παρατήρησης του παρόντος. Ως επιστήμονες του εαυτού μας, η ό βοηθά να αναγνωρίζουμε και παρατηρούμε σε πραγματικό χρόνο (παρόν) όλα τα φαινόμενα που διαμορφώνουν αυτό που βιώνουμε τώρα στο παρόν, την εσωτερική και εξωτερική μας εμπειρία από:
*** Τις πέντε σωματικές αισθήσεις: όραση, ακοή, γεύση, οσμή, αφή
*** Τις σκέψεις και τα συναισθήματα μας
Ένα άλλο “συστατικό” της ός είναι η μη-κριτική ή αλλιώς αποστασιοποιημένη παρατήρηση. Σκοπός της ενσυνειδητότητας δεν είναι να αλλάξουμε, παρατείνουμε ή απωθήσουμε σκέψεις, συναισθήματά ή αισθήσεις, μια και είναι ήδη εδώ. Αυτό που κάνουμε είναι να φέρουμε με πρόθεση και φιλική περιέργεια την προσοχή μας στην τρέχουσα εμπειρία μας χωρίς να την κρίνουμε, αναλύσουμε ή αξιολογήσουμε, περιλαμβανομένων και των ίδιων των σκέψεων και συναισθημάτων.
Μια άλλη και η βασικότερη δεξιότητα της ενσυνειδητότητας είναι η με πρόθεση διαχείριση της προσοχής μας. Όπως συχνά λέγεται, “όπου είναι η προσοχή μας, αυτή είναι και η πραγματικότητά μας.”

Πώς λοιπόν θα επαναφέρετε την προσοχή σας στο εδώ και τώρα; .

Η όλη διαδικασία, αρχικά, μπορεί να σας φανεί δύσκολη. Βλέπετε, έχουμε ήδη μάθει να ζούμε μια αυτοματοποιημένη καθημερινότητα, με πολλά ερεθίσματα και μεγάλες ταχύτητες. Αν όμως χαλαρώσετε και επιμείνετε, θα δείτε ότι είναι κάτι που όλοι μπορούμε να κάνουμε… έχουμε την δυνατότητα να κατευθύνουμε εμείς την σκέψη μας, και κατ’ επέκταση την ζωή μας. Για αυτό μείνε μακριά από ηλεκτρονικές συσκευές, κάνε ψηφιακή αποτοξίνωση και διάλειμμα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που αποδεικνύεται ιδιαίτερα σημαντικό για την πλήρη εναρμόνιση σώματος και πνεύματος.

Τι μπορούμε να πετύχουμε;

Με την ανάπτυξη και ενσωμάτωση της ενσυνειδητότητας, σταδιακά μπορούμε να αποσυνδεόμαστε από την ασυνείδητη νοητική περιπλάνηση το νου, τον αυτόματο πιλότο) και την α-συνειδητότητα δημιουργώντας “χώρο” για περισσότερες και πιο επιδέξιες επιλογές, φέρνοντας ευεξία, ευημερία και πραγματική ελευθερία στη ζωή μας!
Πείστε τον εαυτό σας να δει, να αγγίξει, να νιώσει… τη στιγμή. Ας την αγκαλιάσει και ας την αποδεχτεί όπως είναι. Μόνον έτσι θα την καταλάβει καλύτερα!

Οφέλη για τους μαθητές

Ερευνητές έχουν καταλήξει πως η ενσυνειδητότητα βοηθά τους νέους να έχουν βελτιωμένα γνωστικά αποτελέσματα, κοινωνικό-συναισθηματικές δεξιότητας και ευ ζην. Με την σειρά τους αυτά τα οφέλη οδηγούν σε γενικότερη μακροπρόθεσμη βελτίωση στην ζωή. Για παράδειγμα, οι κοινωνικές δεξιότητες στο νηπιαγωγείο προβλέπουν την εκπαίδευση, εργασία, εγκληματικότητα, κατάχρηση ουσιών και ψυχική υγεία στην ενήλικη ζωή. Έχει φανεί πως οι νέοι που εξασκούν την ενσυνειδητότητα μπορούν να αναπτύξουν:

*** Δεξιότητες προσοχής και μάθησης: προσοχή και συγκέντρωση, γνωστική ανάπτυξη.

*** Κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες: συμπεριφορά στο σχολείο, ενσυναίσθηση και αντίληψης διαφορετικής οπτικής, κοινωνικές δεξιότητες.

*** Ανθεκτικότητα: συναισθηματική ρύθμιση, μειωμένο άγχος και στρες, μετα-τραυματικά συμπτώματα, λιγότερο συχνή κατάθλιψη.