Μία από τις πιο διαδεδομένες λέξεις των τελευταίων μηνών στην Ελλάδα, είναι η λέξη "απόφαση" και οι διαστάσεις που παίρνει η σημασία της. Στην πολιτική -και όχι μόνο- σκηνή, στον δρόμο, στο σπίτι, στα social media, οι λέξεις "δημοψήφισμα", "συμφωνία" και "διαφωνία", "ναι" και "όχι", έχουν γίνει τα trends.
Πέρα όμως από τις ερμηνείες και τις διαστάσεις των ανωτέρω λέξεων, η λήψη αποφάσεων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τα συναισθήματα των ανθρώπων. Όπως σημειώνει ο επιστημονικός συγγραφέας του βιβλίου “How We Decide”, Jonah Lehrer: “Αν δεν ήταν τα συναισθήματά μας, η λογική δεν θα υπήρχε καθόλου”.
Αυτές τις ώρες, που ο καθένας δίνει τη δική του προσωπική "πάλη της απόφασης", μία ματιά στους μηχανισμούς πίσω από τη διαδικασία, όπως τους φανερώνει η επιστήμη, ίσως, είναι ένας καλός τρόπος να καθαρίσουμε το μυαλό μας ή τουλάχιστον, να κάνουμε ένα απαραίτητο διάλειμμα, πριν διαβούμε τον Ρουβίκωνά μας.
Αποφάσεις, διαίσθηση και βιασύνη
Σύμφωνα με την ψυχολόγο Linda Sapadin, η οποία έχει δημοσιεύσει συμβουλευτικά άρθρα με το πώς να αποφασίζουμε σωστά, υπάρχει μια διάκριση μεταξύ παρορμητικότητας και διαίσθησης.
Αναγνωρίζοντας πως οι άνθρωποι δυσκολεύονται να αποφασίζουν σε κρίσιμες στιγμές, η sapadin γράφει ότι ένας τρόπος που μπορεί να διευκολύνει τη λήψη αποφάσεων είναι η διαίσθηση, η οποία σύμφωνα με την ίδια είναι μια εντύπωση, μια αντίληψη και μια διορατικότητα που πολλές φορές μπορεί να λειτουργήσει ως μια σημαντική πηγή πληροφοριών.
Στον αντίποδα βρίσκεται η παρόρμηση, δηλαδή η προσπάθεια αντιμετώπισης μιας συναισθηματικής ανάγκης που διαρκεί λίγο και μπορεί να συγκεντρωθεί απλώς σε μια στιγμή.
Σύμφωνος με τη θεωρία της Linda Sapadin βρίσκεται ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του πανεπιστημίου του Waterloo στο Οντάριο, David Welch, ο οποίος κάνει λόγο για τη βιασύνη και την ανάγκη επιλογής και απόφασης κάτω από πιέσεις, μιλώντας για το χρυσό δίδυμο του συνειδητού μυαλού και την συλλογή αξιόπιστων πληροφοριών.
Η αποδοχή τού να μην τα έχουμε όλα
Σε ένα παλαιότερο άρθρο της στο Psych Central, η ψυχολόγος Linda Sapadin εκθέτει ως πρώτο της βήμα στη λήψη αποφάσεων την “αποδοχή του ότι δεν μπορούμε να τα έχουμε όλα”, σημειώνοντας χαρακτηριστικά πως: “Οι αποφάσεις μάς αναγκάζουν να κλείσουμε την πόρτα σε άλλες δυνατότητες είτε αυτές είναι μικρές είτε μεγάλες”, φέρνοντας ως παράδειγμα την επίσκεψή μας σε ένα εστιατόριo.
“Δεν μπορούμε να παραγγείλουμε κάθε γευστικό πιάτο του μενού. Θα υπάρξουν μονοπάτια που δεν θα περπατήσουμε, σταδιοδρομίες που δεν θα επιλέξουμε, εμπειρίες που δεν θα συναντήσουμε”, ή λαϊκά όπως υπογραμμίζει η δική μας ελληνική παροιμία, δεν μπορούμε να έχουμε και “την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο”.
Ο φόβος για το μέλλον, οι προσδοκίες και η αναβολή αποφάσεων
Η ψυχοθεραπεύτρια Carrie Barron, σε πρόσφατο άρθρο της στο Pshycology Today, μιλάει για την αναποφασιστικότητα η οποία μπορεί να προέλθει από το άγχος. Ο φόβος που μπορεί να νιώσει ο άνθρωπος για μια πιθανή λάθος απόφαση, αναστέλλει τη λήψη αποφάσεων, καθώς μία τέτοια κίνηση θα του επιφέρει τύψεις και ενοχές.
Η Linda Sapadin εξηγεί πως οι απραγματοποίητες “προσδοκίες” δεν σημαίνει πως είναι πάντα λάθη των ανθρώπων που πήραν την εκάστοτε απόφαση. Ειδικότερα: “Μπορούμε να αποφασίσουμε για την κρουαζιέρα που θα πάμε και το πλοίο που θα επιλέξουμε. Αν όμως ξεσπάσει επιδημία μέσα στο πλοίο, για αυτό δεν ευθυνόμαστε εμείς. Απλά μερικές φορές συμβαίνει το αναπάντεχο”.
Ποιο είναι το πρόβλημα στο ερώτημα;
Ο καθηγητής και συγγραφέας του βιβλίου “Η τέχνη της αποτελεσματικής λήψης αποφάσεων”, David Welch, εξηγεί σε παλαιότερη δημοσίευση στο Oprah.com πως “οι άνθρωποι που δεν είναι αυτοστοχαστικοί καταλήγουν σε κακές αποφάσεις γιατί δεν ξέρουν τι πραγματικά θέλουν πρώτα από όλα. Αν θέλουμε να φύγουμε από τη δουλειά μας, ας ρωτήσουμε τον εαυτό μας: Θέλω διαφορετική καριέρα ή άλλο αφεντικό;”, ενώ σημειώνει πως οι αποφάσεις καλό είναι να παίρνονται βασισμένες στα σωστά ερωτήματα και απομακρυσμένες από τις προκαταλήψεις.
Συμπερασματικά, οι αποφάσεις που λαμβάνονται με δεδομένα τον φόβο, τις προκαταλήψεις, τη συγκέντρωση αναξιόπιστων πληροφοριών και τις λάθος απαντήσεις σε λάθος ερωτήματα, είναι κατά κανόνα λανθασμένες. Αν αναζητάμε τη "σωστή" απόφαση, καλό θα ήταν να απομακρυνθούμε από τα παραπάνω, όσο το δυνατό περισσότερο.
