Τα ζώα έχουν ένα έμφυτο αίσθημα ηθικής και δικαιοσύνης, που τους επιτρέπει να ξεχωρίζουν το καλό από το κακό, να συμπάσχουν και να συμπαραστέκονται στα άλλα ζώα που πάσχουν, σύμφωνα με ένα νέο βιβλίο ενός αμερικανού επιστήμονα, ειδικού στη μελέτη της συμπεριφοράς των ζώων.
Το βιβλίο αναμένεται να αναζωπυρώσει τις επιστημονικές διαμάχες για το επίμαχο ζήτημα, αλλά και να δώσει επιχειρήματα στους υποστηρικτές των φιλοζωικών οργανώσεων που ζητούν πιο ανθρώπινη μεταχείριση των ζώων, μεταξύ άλλων κατά τα επιστημονικά πειράματα. Οι επιστήμονες τελευταία βρίσκουν συνεχώς νέα στοιχεία ότι διάφορα είδη, από τα ποντίκια ως τους πιθήκους, εμφανίζουν «ηθικούς» κώδικες συμπεριφοράς, που μοιάζουν με αυτούς των ανθρώπων, ανατρέποντας την μέχρι πρόσφατα κυρίαρχη αντίληψη ότι μόνο οι άνθρωποι νιώθουν πολύπλοκα συναισθήματα και έχουν ένα αίσθημα ηθικής και δικαίου.
Το νέο βιβλίο, του καθηγητή οικολογίας και εξελικτικής βιολογίας του πανεπιστημίου του Κολοράντο-Μπούλντερ Μαρκ Μπέκοφ, σύμφωνα με την Telegraph, πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα, υποστηρίζει ότι η ηθική και η δικαιοσύνη είναι κυριολεκτικά «καλωδιωμένα» στους νευρώνες των εγκεφάλων των θηλαστικών και παρέχουν την κοινωνική «κόλλα» που τους επιτρέπει, παρά την επιθετικότητα και ανταγωνιστικότητά τους, να ζουν μαζί και να δημιουργούν ομάδες, με εμφανή ίχνη αλληλοϋποστήριξης.
Συλλέγοντας στοιχεία από όλο τον κόσμο και από όλο το ζωικό βασίλειο (λύκους, τσακάλια, ελέφαντες, μαϊμούδες, χιμπαντζήδες και άλλους πιθήκους, αρουραίους, νυχτερίδες, φάλαινες κ.α.), ο Μπέκοφ (που συνεργάστηκε στο βιβλίο του με την ηθική φιλόσοφο Τζέσικα Πιρς, επίσης του πανεπιστημίου του Κολοράντο) δείχνει ότι τα πιο διαφορετικά είδη ζώων εμφανίζουν ένα έμφυτο αίσθημα δικαιοσύνης, δείχνουν συναισθηματική κατανόηση και βοηθάνε τα άλλα ζώα που έχουν προβλήματα. Τονίζει ότι αν και υπάρχουν διαφορετικοί «κώδικες» συμπεριφοράς από είδος σε είδος, παρόλα αυτά υπάρχει ένας κοινός ηθικός και συναισθηματικός «παρονομαστής».
Όπως πιστεύει, η «ηθική» αναπτύχθηκε στα ζώα για να τα βοηθήσει να ρυθμίσουν τη συμπεριφορά τους στις κοινωνικές ομάδες τους και να ελέγξουν, μεταξύ άλλων, τις μεταξύ τους μάχες, ώστε να ενθαρρύνουν τη συνεργασία και την αλληλεγγύη, διαδικασίες που λίγο-πολύ ίσχυσαν και κατά την εξέλιξη των ανθρώπινων κοινωνιών.
Πρόσφατες μελέτες νευροεπιστημόνων έχουν δείξει ότι θηλαστικά με μακρινή συγγένεια, όπως οι φάλαινες και τα δελφίνια, έχουν τις ίδιες εγκεφαλικές δομές με αυτές που πιστεύεται ότι στους ανθρώπους είναι υπεύθυνες για τη συναισθηματική κατανόηση του άλλου. Μάλιστα μερικές μελέτες, όπως υποστηρίζουν, διαπίστωσαν ότι ορισμένα ζώα είναι ικανά να δείξουν συναισθηματική κατανόηση και συμπόνια για τα βάσανα άλλων ζώων.
Μεταξύ άλλων, ο Μπέκοφ αναφέρει περιπτώσεις δελφινιών που βοήθησαν ανθρώπους να ξεφύγουν από καρχαρίες και ελεφάντων που βοήθησαν αντιλόπες να ξεφύγουν από παγίδες.
Οι ριζοσπαστικές αυτές αντιλήψεις περί συναισθηματικής εμπάθειας των ζώων δεν γίνονται αποδεκτές από το σύνολο της επιστημονικής κοινότητας. Όμως πολλοί επιστήμονες πλέον παραδέχονται ότι δύσκολα μπορούν πια οι άνθρωποι να αρνηθούν πως τα ζώα δεν μοιράζονται πολλές ψυχολογικές ιδιότητες, οι οποίες μέχρι πρόσφατα αποδίδονταν μόνο στους ανθρώπους.
Σύμφωνα με τον κορυφαίο ειδικό στη συμπεριφορά των πρωτευόντων (πιθήκων) καθηγητή Φρανς ντε Βάαλ, του πανεπιστημίου Έμορι της Ατλάντα των ΗΠΑ, «τα ζώα δεν είναι ηθικά με την έννοια που είναι οι άνθρωποι – δηλαδή με ένα καλά ανεπτυγμένο και λογικό αίσθημα καλού και κακού. Όμως η ανθρώπινη ηθική ενσωματώνει μια σειρά από ψυχολογικές τάσεις και ικανότητες, όπως τη συναισθηματική κατανόηση, την ανταπόδοση, την επιθυμία συνεργασίας και αρμονίας, που είναι παλαιότερα από το ανθρώπινο είδος. Η ανθρώπινη ηθική δεν δημιουργήθηκε από το μηδέν, αλλά εξελίχτηκε από την ψυχολογία των πιθήκων. Η τελευταία έχει αρχαίες ρίζες και τα άλλα θηλαστικά δείχνουν πολλές από τις ίδιες αυτές τάσεις και μια έντονη κοινωνικότητα».
