Στις 31 Ιουλίου του 1944, έφυγε από τη ζωή ο Γάλλος συγγραφέας και «πατέρας» του «Μικρού Πρίγκιπα», Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ. Όσοι έχουν διαβάσει τα βιβλία του θα συμφωνήσουν ότι δεν επρόκειτο για έναν απλό μυθιστοριογράφο, αλλά για έναν φιλόσοφο της ανθρώπινης ύπαρξης.
Μας γνώρισε το μικρό του Πρίγκιπα στις σελίδες του βιβλίου που έμελε να μεταφραστεί σε περίπου 60 γλώσσες και να αποτελέσει το τρίτο σε πωλήσεις βιβλίο στην παγκόσμια ιστορία μετά τη Βίβλο και το Κεφάλαιοτου Καρλ Μαρξ. «Ο μικρός Πρίγκιπας» βρίσκεται συνήθως στα ράφια με τα παιδικά βιβλία, πρόκειται όμως για ένα βαθιά φιλοσοφημένο κείμενο που έχει θέση σε κάθε βιβλιοθήκη.
Η νουβέλα «Ο μικρός πρίγκιπας» αποτελεί ίσως το πιο σημαντικό βιβλίο του συγγραφέα, πιλότου και δημοσιογράφου Αντουάν ντε Σαιντ Εξυπερύ. Η πλοκή και τα θέματα παρουσιάζονται με στοιχεία παραμυθιού τα οποία μπλέκονται με χαρακτηριστικά γεγονότα της ζωής του συγγραφέα. Πίσω από αυτόν το φανταστικό κόσμο που πλάθει ο συγγραφέας, κρύβεται ένας μεγάλος προβληματισμός για τον άνθρωπο, τις αξίες, τους στόχους, το ρόλο του στη ζωή και τα συναισθήματά του. Τα θέματα που παρουσιάζει ο συγγραφέας κρύβουν σύμβολα ενώ ταυτόχρονα αναλαμβάνουν να δώσουν στον αναγνώστη ένα μάθημα ζωής και ανθρωπιάς.
Όλα αυτά δεν είναι άσχετα με το συγκλονισμό και την αγωνία του συγγραφέα για τις ισορροπίες που διατάραξε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος κατά τη διάρκεια του οποίου γράφτηκε το συγκεκριμένο βιβλίο.
Το βιβλίο αφιερώνεται στο Leon Werth ο οποίος ήταν στενός φίλος του συγγραφέα. Τη συγκεκριμένη περίοδο ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος βρισκόταν σε εξέλιξη και η Γαλλία είχε ήδη κατακτηθεί από το ναζιστικό καθεστώς του Χίτλερ. Ο Leon, Εβραίος στην καταγωγή, υπέφερε εξαιτίας του διωγμού που κήρυξε ο Χίτλερ εναντίον των Εβραίων και γι’ αυτό στην αφιέρωσή του ο συγγραφέας σημειώνει ότι «Ο μεγάλος αυτός ζει στη Γαλλία, όπου τώρα πεινάει και κρυώνει». Η ευαισθησία του συγγραφέα και η αγωνία του για το φίλο του που αντιμετωπίζει την απανθρωπιά και το ψυχρό πρόσωπο του φασισμού φαίνεται όχι μόνο από την αφιέρωση αυτή αλλά και από το περιεχόμενο του βιβλίου «Ο Μικρός Πρίγκιπας» .
Αν και «Ο μικρός πρίγκιπας» θεωρείται παιδικό βιβλίο, απευθύνεται σε όλους.
Το θέμα του βιβλίου είναι το εξής:
Ο αφηγητής πέφτει με το αεροπλάνο του -που έχει πάθει βλάβη- στην έρημο. Εκεί συναντά ένα ασυνήθιστο παιδί (το Μικρό Πρίγκιπα), γνωρίζονται και γίνονται φίλοι. Ο αφηγητής μαθαίνει πολλά από τον καινούργιο του φίλο. Ο καινούργιος του φίλος σιγά-σιγά τού διηγείται την επίσκεψή του σε άλλους πλανήτες, όπου υπάρχουν άνθρωποι ματαιόδοξοι αλλά και κάποιοι (ελάχιστοι) περισσότερο “ανθρώπινοι”. Δεν ξεχνάει ποτέ και με τίποτα τις ερωτήσεις που έχει υποβάλει, ενώ ο ίδιος, αντίθετα, δεν συνηθίζει ν’ απαντάει στις ερωτήσεις των άλλων.
Μολονότι υποτίθεται ότι είναι παιδικό βιβλίο, ο Μικρός Πρίγκιπας κάνει μερικές βαθυστόχαστες και ιδεαλιστικές παρατηρήσεις σχετικά με τη ζωή και την ανθρώπινη φύση. Η ουσία του βιβλίου περιέχεται στις ατάκες που βγαίνουν από το στόμα της αλεπούς προς τον μικρό Πρίγκιπα: “On ne voit bien qu’avec le cœur. L’essentiel est invisible pour les yeux.” (Δεν βλέπεις καθαρά παρά μόνον με την καρδιά. Η ουσία είναι αόρατη στα μάτια). Η αλεπού στέλνει και άλλα μηνύματα-κλειδιά, όπως: “Είσαι υπεύθυνος για πάντα, γι’ αυτό που έχεις εξημερώσει” και “Ο χρόνος που πέρασες με το τριαντάφυλλό σου είναι αυτό που το κάνει ξεχωριστό για σένα”.
Το ξεκίνημα και η ζωή του Πρίγκιπα
Μετά από τα 9 πρώτα κεφάλαια, στα οποία η οπτική γωνία του αφηγητή είναι το τρίτο πρόσωπο, περνάει στην αφήγηση από πρώτο πρόσωπο. Τις πρώτες οκτώ μέρες που ο αφηγητής βρίσκεται στην έρημο, ο Πρίγκιπας του διηγείται αυτές τις ιστορίες.
Ο Πρίγκιπας ζητά από τον αφηγητή να του ζωγραφίσει ένα πρόβατο. Χωρίς να ξέρει πώς να το ζωγραφίσει, ο αφηγητής ζωγραφίζει ό,τι γνωρίζει, έναν βόα με έναν ελέφαντα στο στομάχι του, μια ζωγραφιά που οι αναγνώστες προηγουμένως θεώρησαν ότι ήταν καπέλο. “Όχι! όχι!”, αναφωνεί ο Πρίγκιπας. “Δεν ζήτησα ένα βόα με έναν ελέφαντα μέσα του! Ζήτησα ένα πρόβατο…”. Προσπαθεί κάμποσες φορές, αλλά ο Πρίγκιπας πάντα τις απορρίπτει. Τελικά σχεδιάζει ένα κουτί, μέσα στο οποίο εξηγεί ότι βρίσκεται ένα πρόβατο. Ο Πρίγκιπας που βλέπει το πρόβατο μέσα στο κουτί, όπως και τον ελέφαντα μέσα στον βόα, λέει “Αυτό είναι τέλειο!”.
Αργότερα μας συστήνεται ο “πλανήτης” του Μικρού Πρίγκιπα. Ο Αστεροειδής του (πλανήτης) έχει το μέγεθος ενός σπιτιού και ονομάζεται Β612, ο οποίος έχει τρία ηφαίστεια (δύο ενεργά και ένα ανενεργό) και ένα τριαντάφυλλο ανάμεσα σε πολλά άλλα αντικείμενα. Το ίδιο το όνομα του αστεροειδή (Β612) έχει σημαντική έννοια για το βιβλίο, το οποίο σκιαγραφεί το γεγονός ότι οι ενήλικοι θα πίστευαν μόνο κάποιον επιστήμονα που ντύνεται ή συμπεριφέρεται όπως αυτοί.
Ο Μικρός Πρίγκιπας… και τα αστέρια
«Τα αστέρια δεν είναι ίδια για όλους τους ανθρώπους. Γι’αυτούς που ταξιδεύουν, τ’αστέρια είναι οδηγοί. Για άλλους δεν είναι παρά μόνο φωτάκια. Για άλλους – για τους σοφούς – είναι προβλήματα. Για κείνον τον επιχειρηματία, ήταν χρυσάφι. Μα όλα τα αστέρια είναι σιωπηλά. Εσύ θα έχεις αστέρια που δεν τα ‘χει κανείς…»
-Τι θέλεις να πεις;
«Όταν θα κοιτάζεις τον ουρανό τη νύχτα, κι αφού θα ζω σ’ένα απ’αυτά και θα γελώ σ’ ένα απ’αυτά, για σένα τότε θα’ναι σα να γελούν όλα τα αστέρια. Εσύ θα’χεις αστέρια που θα ξέρουν να γελούν!»
Και γέλασε…
«Και όταν πια θα σου περάσει η στενοχώρια (πάντα παρηγοριόμαστε), θα είσαι ευχαριστημένος που με γνώρισες. Θα είσαι πάντα φίλος μου. Θα έχεις πάντα διάθεση να γελάσεις μαζί μου. Και θ’ανοίγεις πότε-πότε το παράθυρο, έτσι, για γούστο… Και οι φίλοι σου θα παραξενεύονται που θα σε βλέπουν να γελάς κοιτάζοντας τον ουρανό. Κι εσύ τότε θα λες: “Ναι, τ’αστέρια με κάνουν πάντα να γελώ”. Και θα σε παίρνουν για τρελό. Θα σου ‘χω παίξει άσχημο παιχνίδι…»
Και γέλασε ξανά…
«Θα είναι σαν να σου’χα δώσει, αντί για αστέρια, ένα σωρό κουδουνάκια που ξέρουν να γελούν…»
Η ζωή και το έργο του Αντουάν ντε Σαιντ Εξυπερύ
Γεννήθηκε το 1900 στη Λυών της Γαλλίας και θεωρείται ως ένας από τους πιο σημαντικούς γάλλους συγγραφείς. Ο έρωτας, η λογοτεχνία και η αεροπλοΐα αποτέλεσαν τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία της όμορφης και γεμάτης περιπέτεια ζωής του.
Τα παιδικά του χρόνια τα έζησε ξέγνοιαστα και ευτυχισμένα σε ένα υπέροχο οικογενειακό κάστρο παρά τον πρόωρο χαμό του πατέρα του. Η πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα σφραγίζεται από την εφεύρεση του αεροπλάνου, γεγονός που γοητεύει και το μικρό Αντουάν. Χαρακτηριστική είναι η ενέργειά του να προσθέσει στο ποδήλατό του φτερά από χαρτόνι για να το μετατρέψει σε αεροπλάνο!
Σε ηλικία 12 ετών πραγματοποίησε το πρώτο του ταξίδι με αεροπλάνο. Με την πτήση αυτή ο ενθουσιασμός του θα μεγαλώσει και θα μετατραπεί σε πάθος για πτήσεις. Στο σχολείο ως μαθητής είχε αρκετές αποτυχίες αλλά ποτέ δεν σταμάτησε να προσπαθεί. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έδειχνε για την αστρολογία και τη λογοτεχνία.
Το 1921 υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία στην Αεροπορία. Ο σταθμός αυτός της ζωής του ήταν πολύ σημαντικός, αφού εκεί έβαλε στόχο να εκπληρώσει την παιδική του επιθυμία, να γίνει δηλαδή πιλότος. Η επιμονή του τον βοήθησε να πάρει δίπλωμα πιλότου και να εκπαιδευτεί στα στρατιωτικά αεροσκάφη κατακτώντας το βαθμό του ανθυποσμηναγού. Έτσι, το παιδικό του όνειρο πραγματοποιείται!
Τα αεροπλάνα και οι πτήσεις που τον ενθουσίαζαν από μικρό παιδί, τώρα θα αποτελέσουν τον τρόπο ζωής του ακολουθώντας το επάγγελμα του πιλότου. Ως πιλότος, έκανε με τα ταξίδια του πιο ενδιαφέρουσα και πλούσια σε περιπέτειες τη ζωή του. Όλες αυτές οι εμπειρίες του θα γίνουν ταυτόχρονα και θέμα του συγγραφικού του έργου.
Σε ηλικία 26 ετών εργάστηκε σε ταχυδρομική αεροπορική εταιρεία εκτελώντας την αεροπορική γραμμή Τουλούζη – Καζαμπλάνκα – Ντακάρ. Με κάθε απογείωση του αεροπλάνου, ο Σαιντ Εξυπερύ νιώθει να αρχίζει μια νέα περιπέτεια στον αέρα βλέποντας τη γη από τόσο ψηλά. Η πτήση, ο καιρός, το τοπίο είναι θέματα που αλλάζουν σε κάθε διαδρομή, γεγονός που τον γοητεύει και τον οδηγεί σε μια διαφορετική φιλοσοφία της ζωής.
Όλες οι σκέψεις, τα συναισθήματα και οι περιπέτειες κατά τη διάρκεια των πτήσεων καταγράφονται από τον Αντουάν και αποτελούν το περιεχόμενο των βιβλίων του. Λόγω των μεγάλων του ικανοτήτων τοποθετήθηκε στην έρημο, στο ακρωτήριο Juby (γνωστό σήμερα ως Tarfaya) στο Μαρόκο έχοντας ως αποστολή την καλή οργάνωση των ταχυδρομικών αεροπορικών πτήσεων αλλά και να διασώζει τους πιλότους που είχαν ατυχήματα στην έρημο. Η ζωή του εκεί ήταν πολύ δύσκολη εξαιτίας των συνθηκών διαβίωσης αλλά και της αφιλόξενης περιοχής όπου ζούσε, ανάμεσα στην άγρια θάλασσα και την τρομακτική έρημο. Όλες αυτές του οι εμπειρίες παρουσιάζονται στο πρώτο του βιβλίο «Ποστάλι του Νότου».
Στα 29 του χρόνια μετατέθηκε στη Νότιο Αμερική για να οργανώσει τις υπερατλαντικές ταχυδρομικές πτήσεις με την Αργεντινή, τη Χιλή, την Παραγουάη και τη Βραζιλία. Ήταν ριψοκίνδυνος και με την αγορά ενός μικρού αλλά γρήγορου αεροπλάνου θέλησε να κάνει τη διαδρομή Παρίσι-Σαϊγκόν. Το μεγάλο αυτό ταξίδι που πραγματοποίησε το 1935 μαζί με το μηχανικό αεροπλάνων Αντρέ Πρεβότ, σημαδεύτηκε από μια αναγκαστική προσγείωση στην έρημο της Λιβύης. Είχαν προμήθειες μόνο για μια μέρα με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν από αφυδάτωση. Σώθηκαν μετά από 4 μέρες παραμονής στην αφιλόξενη έρημο, όταν τους περισυνέλεξε ένα καραβάνι βεδουίνων!
Ο Σαιντ Εξυπερύ ασχολήθηκε επίσης με τη δημοσιογραφία και με την έναρξη του εμφυλίου πολέμου στην Ισπανία, ανέλαβε να καλύψει δημοσιογραφικά τις εμφύλιες διαμάχες στη Βαρκελώνη. Εκεί ήταν μάρτυρας σκληρών εικόνων του εμφυλίου που τον συγκλόνισαν και ο ίδιος μεταφέρει την ατμόσφαιρα σχολιάζοντας ότι «η εκτέλεση ανθρώπων πυροβολώντας τους έχει μετατραπεί εδώ σε μια καθημερινή ενέργεια».
Το 1938, ένα σοβαρό ατύχημα σε μια από τις πτήσεις που πραγματοποιούσε θα του προκαλέσει σοβαρά τραύματα και θα νοσηλευτεί σε κρίσιμη κατάσταση στο νοσοκομείο της Νέας Υόρκης. Την επόμενη χρονιά η ανακοίνωση για την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου θα τον βρει μακριά από την Ευρώπη.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου προσφέρει τις υπηρεσίες του στη Γαλλική Πολεμική Αεροπορία και με την πτώση της Γαλλίας και καταφεύγει στις ΗΠΑ. Το 1943 κατατάσσεται στις αεροπορικές δυνάμεις των συμμάχων στη Βόρεια Αφρική παρά την κακή κατάσταση της υγείας του και τη μεγάλη του ηλικία. Κατά την ταραγμένη αυτή περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, καταγγέλλει μέσα από τα βιβλία του την κατάσταση που δημιουργήθηκε. Αυτή την περίοδο είναι που γράφει τα βιβλία «Πιλότος πολέμου», «Γράμμα σε έναν όμηρο» και το κλασικό βιβλίο «Ο Μικρός Πρίγκιπας».
Ο Σαιντ Εξυπερύ εξαφανίστηκε1 με το αεροπλάνο του στα ανοικτά της Κορσικής στις 31 Ιουλίου 1944, παραμονή της απελευθέρωσης της Γαλλίας. Βρισκόταν στην ένατη και τελευταία του πολεμική αποστολή. Τα αίτια της πτώσης του αεροπλάνου ήταν άγνωστα μέχρι το 2003 όταν βρέθηκαν τα συντρίμμια του αεροπλάνου του στο βυθό της θάλασσας. Είχε καταρριφθεί από Γερμανικά πυρά.
