«Η Τέχνη της Καθαρής Σκέψης» είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται από εκατομμύρια αναγνώστες σε ολόκληρο τον κόσμο. Αμέσως μετά την έκδοσή του το 2011 στα γερμανικά, μεταφράζεται σε πάνω από 35 γλώσσες και συνεχίζει να βρίσκεται στις υψηλότερες θέσεις των ευπώλητων παγκοσμίως.
Σε σύντομες ενότητες, ο Ρολφ Ντομπέλλι παρουσιάζει τις μικρές και μεγάλες πλάνες που εμποδίζουν τον μυαλό μας κι επομένως δυσκολεύουν την επίτευξη της ευτυχίας. Ως σύγχρονος Ισοκράτης, ο συγγραφέας συνηγορεί στο ότι η ευτυχία είναι αποτέλεσμα ορθών επιλογών. Κατά πόσο όμως οι άνθρωποι είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι η εκάστοτε επιλογή είναι όντως ορθή κι άρα ο σωστός δρόμος προς την ευτυχία; Ο Ντομπέλλι μάς δείχνει ότι κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά δύσκολο αφού το μυαλό μας είναι δέσμιο συμπεριφορών, στάσεων ζωής και τρόπων λήψης αποφάσεων που συχνά ακυρώνουν τη λογική και μας ρίχνουν σε λαβύρινθους.
Κάθε κεφάλαιο -52 στο σύνολο- αναφέρεται σε μια πλάνη και μας δείχνει τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να αποφύγουμε τις παγίδες του ανορθολογισμού, τα τερτίπια του μυαλού μας και τις λανθασμένες εκτιμήσεις. Η πλάνη του επιζώντος, η ψευδαίσθηση του σώματος του κολυμβητή, η πλάνη της κοινωνικής απόδειξης, το σόφισμα του ανεπανόρθωτου, η παγίδα της επιβεβαίωσης, η πλάνη του κύρους, το παράδοξο της επιλογής, η παράβλεψη των πιθανοτήτων και το ηδονιστικό γρανάζι είναι κάποια από τα σύντομα κι αυτοτελή κεφάλαια, τα οποία συνοδεύει ένας ευφάνταστος κι εύστοχος υπότιτλος.
Το ενδιαφέρον είναι ότι δεν πρόκειται για ένα βιβλίο αυτοβοήθειας, όπως αυτά που προτείνουν λύσεις για το πώς θα γίνουμε πιο ευτυχισμένοι, με καλύτερη ποιότητα ζωής και ένα χαμόγελό για πάντα ζωγραφισμένο στο πρόσωπό μας.
Αντιθέτως, μέσα από τα ζωντανά παραδείγματα, τις γλαφυρές περιγραφές συμβάντων αλλά και τις αναφορές σε πλήθος πειραμάτων, ο συγγραφέας μας οδηγεί στο να γίνουμε άνθρωποι με «πιο ανοιχτό μυαλό». Η διαδικασία επίπονη και καταθλιπτική. Το μεγάλο όφελος όμως είναι ότι το να ξέρουμε πώς και σε ποιο βαθμό μπορούμε να εξαπατηθούμε είτε από τους άλλους είτε από τον ίδιο μας τον εαυτό, μας δίνει σίγουρο προβάδισμα.
Όταν μάλιστα όλα τα παραπάνω προτείνονται ως τροφή για σκέψη κι όχι εν είδη δύσπεπτων συμβουλών και υποδειγματικών νουθεσιών, τότε το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ακόμα πιο εποικοδομητικό. Κι όταν παρουσιάζονται από έναν άνθρωπο με σπουδές φιλοσοφίας και προσωπικά ενδιαφέροντα την αναζήτηση του νοήματος της ευτυχίας και του ρόλου της τύχης, μπορούμε να σκεφτούμε τις προτάσεις του λίγο παραπάνω.
Μερικά ενδεικτικά περιεχόμενα του βιβλίου: Η υπερβολική αυτοπεποίθηση, η πλάνη του κόστους, η πλάνη του κύρους, η παράβλεψη των πιθανοτήτων, το σόφισμα του παίκτη, η κοινωνική τεμπελιά, τα εναλλακτικά μονοπάτια, η παγίδα του συνειρμού, η γνωστική ασυμφωνία, η πλάνη του σημείου εκκίνησης, η ομαδική σκέψη, η πλάνη του μηδενικού ρίσκου, το συναίσθημα της κτητικότητας, η επιστροφή στον μέσο όρο, η γνωστική ασυμφωνία, η τύχη του πρωτάρη, η υπερεκτίμηση του παρόντος.
Στην ενότητα για την κοινωνική απόδειξη αναφέρεται στην πλάνη που δημιουργεί η διαφήμιση, συμβουλεύοντας τον αναγνώστη να είναι δύσπιστος όταν οι επιχειρήσεις διατείνονται ότι το προϊόν τους είναι πρώτο σε πωλήσεις. «Παράλογο επιχείρημα, διότι δε σημαίνει πως ότι είναι καλύτερο μόνο και μόνο επειδή πουλιέται πολύ».
Εννοείτε, ότι η συμβουλή αυτή μπορεί να ισχύει και για το βιβλίο… Άλλωστε, στο τελευταίο κεφάλαιο, ο συγγραφέας- συμβουλάτορας σημειώνει: «Από τότε που άρχισα να συγκεντρώνω και να περιγράφω τις γνωστικές πλάνες, συχνά με ρωτούν: Κύριε Ντομπέλλι, πως τα καταφέρνετε να ζείτε χωρίς πλάνες; Απαντώ ότι δεν τα καταφέρνω»…
