Ακόμα ένα τέλος, ακόμα μια αρχή. Επιστρέφοντας από τις διακοπές… Μια επιστροφή, που πάντα συνδεόταν έτσι κι αλλιώς με έναν «μικρό θάνατο». Το τέλος του καλοκαιριού συμβολίζει τη λήξη τής έστω και προσωρινής αίσθησης ελευθερίας, την αλλαγή της σημασίας του χρόνου, την αντικατάσταση των αγχολυτικών «θέλω» με τα αγχογόνα «πρέπει»… Ομως αυτή τη φορά τα πράγματα μοιάζει να είναι διαφορετικά.
Φέτος έφυγαν λιγότεροι. Η οικονομική δυσπραγία, το αβέβαιο μέλλον, η κρίση, άλλαξαν τα συνήθη σχήματα. Τις «κατά συρροήν» πολυήμερες εξόδους των Αθηναίων, αντικατέστησαν λελογισμένες διακοπές. Συγκρατημένα. Με την αγωνία του επικείμενου χειμώνα. Ολοι λένε ότι θα είναι δύσκολος. «Τα χειρότερα είναι μπροστά μας», λένε. Οι δημοσκοπήσεις φανερώνουν το μέγεθος της απαισιοδοξίας μας. Δεν είναι να απορείς πώς επηρεάζει αυτό το κλίμα την επιστροφή από τις διακοπές;
Δύο μηχανισμοί άμυνας αναπτύσσονται. Θα τους ονομάσω Άρνηση και Δραματοποίηση. Με την άρνηση, ο άνθρωπος επιλέγει να μην αντιμετωπίσει τη δυσκολία. Να τη συγκαλύψει. Το πτώμα μπαίνει κάτω από το χαλί! «Δεν βαριέσαι, τίποτα δεν θα αλλάξει, δεν υπάρχει κρίση, όλα είναι σαν και πρώτα, υπερβολές».
Οταν αρνείσαι τη δυσκολία, είναι κάτι διαφορετικό από το να παλεύεις για να την υπερβείς. Ολα αλλάζουν γύρω σου και εσύ μένεις αγκιστρωμένος στις ίδιες συνήθειες, στα ίδια καταναλωτικά πρότυπα, στους ίδιους πλασματικούς εφησυχασμούς. «Γεμίσαμε τις μπαταρίες μας και ξεκινάμε». Σαν να μη συμβαίνει τίποτα δηλαδή. Οταν όμως η κρίση χτυπήσει τη δική σου πόρτα, τότε είσαι παντελώς ανέτοιμος ψυχολογικά να την αντιμετωπίσεις.
Η δραματοποίηση βρίσκεται στην άλλη όχθη. Ο άνθρωπος τείνει εδώ όχι απλώς να συγκαλύψει, αλλά να μεγεθύνει κι άλλο το πρόβλημα. Να… συγκατοικήσει με ένα πτώμα μέσα στο σπίτι του. «Το τέλος του κόσμου. Δεν υπάρχει σωτηρία».
Οσο και αν για μερικούς η ανεργία, η περικοπή των μισθών, οι απολύσεις, θα ισοδυναμούν πράγματι με μια αφάνταστα δύσκολη προσαρμογή, το να ταυτιστείς με το τέλος δεν είναι η λύση. Το τέλος έρχεται μόνο με τον θάνατο. Οσο είμαστε ζωντανοί, είμαστε καταδικασμένοι να είμαστε αισιόδοξοι. Ακόμα και αν δεν μας δίνουν οι άλλοι ελπίδα, εμείς δεν καταθέτουμε τα όπλα. Η αυτοεκπληρούμενη προφητεία, η προσδοκία ότι όλα θα είναι χειρότερα, σε εμποδίζει να παλέψεις για κάτι καλύτερο.
Ανάμεσα στην άρνηση και τη δραματοποίηση, η Ψυχολογία μάς διδάσκει ότι ο καθένας από εμάς αξίζει να μην ενδώσει ούτε στη συγκάλυψη ούτε στην καταστροφολογία. Ελπίζουμε, παλεύουμε, διεκδικούμε. Η ψυχική μας υγεία εξαρτάται από αυτό το τρίπτυχο. Ας μην το ξεχνάμε αυτό.
Μυρσίνη Κωστοπούλου – Νέα
