• Ένα κύριο εύρημα του 20ού αιώνα είναι η μεγάλη σημασία των σχέσεων με τους γονείς ή κηδεμόνες κατά την παιδική ηλικία για την ομαλή και απρόσκοπτη ανάπτυξη των γνωστικών λειτουργιών και του συναισθήματος.

Είναι πλέον γνωστό σε όλους ότι η θετική συναισθηματική συναλλαγή μεταξύ βρέφους-παιδιού και των γονιών του είναι κρίσιμης σημασίας για τη μελλοντική του ψυχική και γνωστική εξέλιξη.

Οι κυριότεροι εκλυτικοί παράγοντες για την ανάπτυξη ψυχικών διαταραχών στα παιδιά μπορούν να συμπυκνωθούν σε πέντε ομάδες.

1. Ατελής ή κακή επικοινωνία των γονιών με το παιδί, το οποίο συχνά αποτελεί επίκεντρο συγκρουσιακής σχέσεως μεταξύ των. Ακόμη χειρότερη είναι η συναισθηματική εγκατάλειψη του παιδιού.

2. Η υποτίμηση του παιδιού, ιδιαίτερα η συγκριτική υποτίμηση, που ευθέως οδηγεί σε αυτοϋποτίμηση και αισθήματα ενοχής.

3. Η υπερβολική πειθαρχία, ιδιαίτερα αν εκδηλώνεται με συχνή σωματική τιμωρία.

4. Η απόλυτη ελευθερία, που ελάχιστα διαφέρει από τη συναισθηματική εγκατάλειψη του παιδιού.

5. Η αμοιβή του παιδιού αποκλειστικά και μόνο όταν έχει επιθυμητή συμπεριφορά, ιδιαίτερα μάλιστα αν η αμοιβή περιορίζεται σε υλικά μέσα.

Στρες της μητέρας τους πρώτους μήνες μετά τον τοκετό φαίνεται να ευαισθητοποιεί τον άξονα υπόφυσης – επινεφριδίων του βρέφους, με αποτέλεσμα όταν τούτο δέχεται στη συνέχεια της παιδικής του ζωής την επίδραση στρεσογόνων παραγόντων να αντιδρά υπερβαλλόντως, δηλαδή με τρόπους που αποδεικνύουν χαλαρούς ψυχοαμυντικούς μηχανισμούς.

Πριν από μερικά χρόνια ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα μακροχρόνιας προοπτικής μελέτης στην οποία καταγράφηκαν κινηματογραφικά η συναισθηματική συναλλαγή μάνας – βρέφους τον πρώτο χρόνο της ζωής και εκτιμήθηκε η συναισθηματική ευεξία 76 ανδρών και γυναικών της μελέτης ακόμη και μετά 30 χρόνια.

Όπως ήταν αναμενόμενο, όσο πλουσιότερη ήταν η συναισθηματική συναλλαγή τον πρώτο χρόνο ζωής τόσο ισχυρότεροι ήταν οι ψυχοαμυντικοί μηχανισμοί μετά 30 χρόνια.

Σε άλλη μελέτη διερευνήθηκαν τα αίτια της αυξημένης επιθετικότητας σε εφήβους, ιδιαίτερα σε σχέση με τη γονεϊκή συμπεριφορά σε μικρότερη ηλικία. Ως ιδιαίτερα επιβαρυντικοί παράγοντες επισημάνθηκαν η σεξουαλική και η σωματική κακοποίηση, η συναισθηματική απόρριψη και η μονογονεϊκή οικογένεια. Παράλληλα προς την επιθετικότητα διαπιστώθηκαν και υψηλότερα ποσοστά ελαττωμένης προσοχής, κατάθλιψης και παραπτωματικής συμπεριφοράς.

του Νικόλαου Ματσανιώτη, καθηγητή Παιδιατρικής