Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους μπορεί ένα παιδί να «μην παίρνει τα γράμματα», «να είναι κακός μαθητής», «να μένει πίσω». Και δεν υπάρχει ούτε ένας λόγος για τον οποίο ευθύνεται το ίδιο το παιδί.
Ίσως μεγάλωσε σε στερημένο ή προβληματικό περιβάλλον, ίσως έχει κάποια νοητική ή σωματική πάθηση, ίσως είναι δεξιόστροφο και ο δάσκαλος διδάσκει με την πάγια μέθοδο για αριστερόστροφους, ίσως είναι ένα χρόνο μικρότερο γιατί γεννήθηκε Δεκέμβρη, ίσως είναι φύση συνεσταλμένη και η τάξη έχει 25 παιδιά…
Υπάρχει όμως κι ένας άλλος λόγος, πολύ σοβαρός, συνήθης και παραγνωρισμένος. Αυτός που επιστημονικά τεκμηριώνει στο βιβλίο του « Brain rules for baby» («Πώς να μεγαλώσετε έξυπνα παιδιά») ο John Medina- αναπτυξιακός μοριακός βιολόγος, διευθυντής του Εγκεφαλικού κέντρου για την Εφαρμοσμένη Έρευνα Μάθησης:
«Ο εγκέφαλος δεν ενδιαφέρεται να μάθει. Καθεμιά από τις δεξιότητες που διαθέτει το πνευματικό μας σύστημα δημιουργήθηκε για την αποφυγή της εξαφάνισης. Ο εγκέφαλος ενδιαφέρεται να επιβιώσει. Η μάθηση υπάρχει μόνο προκειμένου να εξυπηρετεί τις απαιτήσεις αυτού του πρωταρχικού στόχου. Αποτελεί μια ευτυχή σύμπτωση το γεγονός ότι τα πνευματικά μας εργαλεία μπορούν να επιτελέσουν διπλό καθήκον στην τάξη, προσφέροντάς μας την ικανότητα να δημιουργούμε υπολογιστικά φύλλα και να μιλάμε ξένες γλώσσες. Δεν είναι όμως αυτή η καθημερινή δουλειά του εγκεφάλου. Αυτό είναι το υποπροϊόν μιας πολύ ισχυρότερης ανάγκης: της αδήριτης, ακατάπαυστης επιθυμίας να ζήσει μια ακόμα μέρα. Δεν επιβιώνουμε προκειμένου να μάθουμε. Μαθαίνουμε προκειμένου να επιβιώσουμε.
Αυτός ο κυρίαρχος σκοπός προβλέπει πολλά πράγματα και το σημαντικότερο είναι το εξής: αν θέλετε ένα καλά καταρτισμένο παιδί, πρέπει να δημιουργήσετε ένα ασφαλές περιβάλλον. Αν ικανοποιείται η ανάγκη του εγκεφάλου για ασφάλεια, θα επιτρέψει στους νευρώνες του να ξεχαστούν με την άλγεβρα. Όταν η ανάγκη για ασφάλεια δεν καλύπτεται, η άλγεβρα περνά στο περιθώριο».
Εφόσον το παιδί βιώνει ένα περιβάλλον άγχους, το μυαλό του, η ύπαρξή του είναι όλη εκεί συγκεντρωμένη και όσο κι αν προσπαθούμε δεν πρόκειται να ανοίξει η πύλη του εγκεφάλου για γνώση.
Το παιδί μπορεί να απελευθερώσει τις μαθησιακές του δεξιότητες μόνο μέσα σε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον. (Ο Bruner, εισήγαγε την έννοια της «υποστήριξης», προσπαθώντας να προσδιορίσει τα όρια της παρέμβασης κάποιου στη διαδικασία μάθησης του παιδιού, τονίζοντας ότι η καθοδήγηση πρέπει να αυξάνεται ή να αποσύρεται ανάλογα με την ικανότητα και την ανάγκη του μαθητή, έτσι ώστε ούτε να τον υποκαθιστά, αλλά ούτε και να τον εγκαταλείπει.)
Οι πνευματικές και οι ψυχικές λειτουργίες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Τόσο, που να ενισχύουν ή να ακυρώνουν η μία την άλλη. Δεν είναι δυνατόν να απευθυνόμαστε στις πρώτες, αγνοώντας τις δεύτερες. Εάν το παιδί φοβάται την κρίση μας, εάν εξετάζεται πιεστικά, εάν υφίσταται ή υποψιάζεται υποτίμηση, εάν συγκρίνεται, εάν του ζητείται να μάθει κάτι για το οποίο ο εγκέφαλός του δεν είναι ακόμη έτοιμος, εάν τρέμει τις συνέπειες ενός λάθους του, εάν φοβάται την τιμωρία ή την επίπληξη, εάν απαξιώνεται η προσπάθειά του, εάν αδικείται, τότε βρίσκεται σε άλλη βιωματική σφαίρα, όπου η όποια γνώση είναι περιττή πολυτέλεια. Τότε αυτό που το ενδιαφέρει είναι απλά να επιβιώσει μέσα σε ένα ανοίκειο περιβάλλον, να βρει τρόπους ώστε να ξεπεράσει την πίεση, υπακούοντας στο βιολογικό του ένστικτο. Όταν το παιδί απειλείται συναισθηματικά το μόνο που το νοιάζει είναι να σωθεί. Τι κι αν εσύ του διδάσκεις τον Υπερσυντέλικο; Αυτό είναι απασχολημένο με τον δικό του τραυματικό Ενεστώτα.
«Κάθε παιδί προσβάλλεται την πρώτη φορά που το κακομεταχειρίζονται άδικα. Γιατί πιστεύει ότι το μόνο που δικαιούται όταν έρχεται σε σας για να γίνει δικό σας, είναι η δικαιοσύνη. Μετά την αδικία, θα σας αγαπήσει ξανά, αλλά μετά από αυτό δεν θα είναι ποτέ πια ακριβώς το ίδιο αγόρι. Κανείς ποτέ δεν ξεπερνά την πρώτη αδικία. Κανείς, εκτός από τον Πήτερ. Πολλές φορές του συνέβη, πάντα όμως την ξεχνούσε. Έτσι, τώρα που του συνέβη πάλι, ένιωσε όπως την πρώτη φορά και το μόνο που μπορούσε να κάνει ήταν να κοιτάζει σαστισμένος»
J. Barrie: «Πήτερ Παν»
Φρόσω Χατόγλου Παιδαγωγικές και φιλολογικές σπουδές, συγγραφή παιδικών βιβλίων, εκπομπές στην τηλεόραση, κουκλοθέατρο, εκπαίδευση
