Ζητείται επείγονται: Περισσότερη ανθρώπινη επαφή!

Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της εποχής μας είναι η μαζική ανάπτυξη των επικοινωνιών σε «πραγματικό χρόνο» -εφημερίδες, ραδιόφωνο, τηλέφωνο, τηλεόραση, φαξ, διαδίκτυο κ.λπ.- που διαδίδονται όλο και περισσότερο. Όλοι μας ήμασταν μάρτυρες της ανθρωπιστικής κρίσης στην Αϊτή, στο Κόσσοβο, του πυραύλου που εκτοξεύθηκε στη Σιβηρία, του αγώνα ράγκμπι στην Αυστραλία, της τρομοκρατικής επίθεσης στις 9/11…

Ολόκληρος ο κόσμος βρίσκεται στο καθιστικό μας, είτε μας αρέσει… είτε όχι.

O χαρακτήρας της απλής ανθρώπινης επαφής αλλοιώνεται από την τεχνολογία των μέσων. Συναντιόμαστε λιγότερο συχνά από επιλογή, η επαφή μας είναι πολλές φορές τυχαία και κάνουμε ζάπινγκ από το ένα πράγμα στο άλλο για να μη βαριόμαστε.

Παραδόξως, τώρα που ο κόσμος όλος έχει εισβάλει στο σπίτι μας (όχι μόνο μέσω της τηλεόρασης και του διαδικτύου, αλλά και μέσω του κινητού τηλεφώνου, το οποίο διακόπτει κάθε διάλογο μας χωρίς προειδοποίηση), νιώθουμε περισσότερο απομονωμένοι από ποτέ άλλοτε. H «ασθένεια του αιώνα», η κατάθλιψη, επηρεάζει περίπου το 40% του πληθυσμού. Υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο που παίρνουν Prozac!

H θεραπεία Γκεστάλτ, καθώς και άλλοι κλάδοι της ανθρωπιστικής ψυχολογίας, αναπτύχθηκαν σε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστούν και αυτές οι προκλήσεις, ανάμεσα σε πολλές άλλες.

H επανάσταση της Γκεστάλτ

Η θεραπεία Γκεστάλτ προτείνει ένα νέο και επαναστατικό τρόπο για να ζούμε. Είναι μια μέθοδος, που ξεκίνησε μεν από την Ευρώπη αλλά αναπτύχθηκε με πολύ επιτυχία στην Αμερική και έπειτα σε ολόκληρη την Ευρώπη, τη Ρωσία και την Ιαπωνία. H Γκεστάλτ κατέχει πλέον μια θέση στο ιατρικό και κοινωνικό πεδίο, ενώ έχει αρχίσει να διεισδύει και στον ιδιωτικό τομέα.

H καρτεσιανή λογική υποστηρίζει ότι κάθε συμπεριφορά ή φαινόμενο πρέπει να γίνει κατανοητό για να μπορέσει να αλλάξει, και ότι για να επιλυθεί ένα πρόβλημα πρέπει να βρεθεί η πρότερη αιτία (μέσω αντικειμενικής ανάλυσης).

Σήμερα όμως, οι εξελίξεις στη φυσική και το μεταμοντέρνο πρότυπο φαίνεται ότι αντανακλούν τη σκέψη της Γκεστάλτ: H πραγματικά αντικειμενική παρατήρηση είναι αδύνατη (η πράξη της παρατήρησης αλλάζει το παρατηρούμενο φυσικό αντικείμενο, όπως ακριβώς και η απλή παρουσία ενός παρατηρητή αλλάζει τη συμπεριφορά του παρατηρούμενου υποκειμένου).

H θεωρία του χάους μάς παραπλανά, γεμίζοντας μας αβεβαιότητα: Αληθεύει ότι οι περισσότερες «αιτίες» βρίσκονται, στην πραγματικότητα, στο μέλλον μας; Όλα όσα ξέρουμε είναι πλέον αβέβαια… κι όμως, ίσως να μπορούσαμε να νιώσουμε ότι έρχονται, με το δεξιό μας ημισφαίριο, τη διαισθητική μας πλευρά (σε αντίθεση με το αριστερό ημισφαίριο που είναι η λογική), η οποία επιλέγει την αποψινή ταινία ή το σύντροφο της ζωής μας!

Γιατί διαβάζετε αυτές τις γραμμές σε τούτο το βιβλίο; Ποιος είναι ο «λόγος»; Ίσως να είναι το επόμενο προφανές βήμα σε μια λογική αλληλουχία συμβάντων: Μήπως σας το πρότεινε κάποιος φίλος κι έτσι το αγοράσατε; Εδώ συνεχίζουμε με τον παραδοσιακό τρόπο, αναγνωρίζοντας την πρότερη αιτία της παρούσας κατάστασης…

Μήπως, όμως, βρήκατε αυτό το βιβλίο «τυχαία» πάνω σε ένα ράφι; Εδώ η αιτία είναι το παρόν. Μήπως νιώθετε ότι θα είναι ενδιαφέρον ή χρήσιμο στην καθημερινή σας ζωή, τόσο την επαγγελματική όσο και την προσωπική; Αναζητάτε, λοιπόν, σε αυτό νέες ιδέες, ζητάτε να μάθετε και να καταλάβετε. Εδώ ο λόγος που σας κίνησε το ενδιαφέρον είναι το μέλλον, δηλαδή μια ανακάλυψη που βρίσκεται σε αναμονή.

Το ερώτημα δεν είναι πια «γιατί» το διαβάζετε, αλλά «με ποιο σκοπό». H παραδοσιακή αιτιοκρατία (τόσο αγαπητή στους επιστήμονες και τους ψυχαναλυτές) δίνει τη θέση της στην τελεολογία (ή αλλιώς σκοπιμότητα’, όπως νοείται στις τέχνες και στην Γκεστάλτ).

Ένα άλλο παράδειγμα: Γιατί ξάπλωσα νωρίς χθες βράδυ; Ήμουν σίγουρα κουρασμένος (παρελθοντική / πρότερη αιτία), αλλά στην πραγματικότητα ήθελα να είμαι ξεκούραστος για το αυριανό σεμινάριο (μελλοντική αιτία).

Όπως συμβαίνει με τα σύγχρονα αυτοκίνητα, έτσι κι εμείς λειτουργούμε με «πρόσθια κίνηση» πιο συχνά απ’ ό,τι με «οπίσθια κίνηση». Μας σέρνουν τα σχέδια μας, και επίσης μας σπρώχνει το παρελθόν μας. Λειτουργούμε μετετρακίνηση! H θεραπεία Γκεστάλτ λειτουργεί συμπληρωματικά στην ψυχαναλυτική σκέψη (μακροχρόνια αρχαιολογική ανασκαφή για να αποκαλύψουμε το παρελθόν, το οποίο μας επηρεάζει εν μέρει).

H Γκεστάλτ επικεντρώνεται στο παρόν και στο μέλλον. M’ αυτόν τον τρόπο, μπορούμε να αποκτήσουμε επίγνωση* της ελευθερίας να οικοδομήσουμε τη ζωή μας εκ νέου. Όπως είπε και ο Λάο Τσε (Κινέζος φιλόσοφος, ιδρυτής του ταοϊσμού γύρω στο 500 π.Χ.), ο πίσω φανός μιας άμαξας πολύ λίγο φωτίζει το δρόμο μπροστά μας!

Αξίζει να εξετάσουμε πολλές από τις συνήθειες μας, που έχουν εξελιχθεί σε Βεβαιότητες. Ας γευτούμε την πληθώρα του παράδοξου! Σε αντίθεση με τη δημοφιλή άποψη, στο βιβλίο θα δούμε ότι:
•    Επηρεαζόμαστε εξίσου από το παρελθόν και το μέλλον.
•    H σύνθεση συχνά προηγείται της ανάλυσης.
•    H επιφάνεια αποκαλύπτει όσα και ο πυθμένας.
•    Οι θεωρίες δεν είναι τίποτα άλλο από προσωρινές υποθέσεις.
•    H επιθετικότητα* είναι μια απαραίτητη «ενόρμηση ζωής».
•    H ενίσχυση* του συμπτώματος μπορεί να βοηθήσει την ίαση.
•    H ευχαρίστηση είναι πιο αποτελεσματική από την προσπάθεια.
•    H υπερβολική συναισθηματική πίεση μπορεί να οδηγήσει σε καρκίνο.
•    H προσαρμογή μπορεί να μας καταστήσει φτωχότερους.
•    Το περιεχόμενο μπορεί να είναι λιγότερο σημαντικό από το πλαίσιο: το «πώς» είναι πιο σημαντικό από το «γιατί».

Αυτές οι δηλώσεις και πολλές άλλες που βρίσκονται διάσπαρτες σε αυτό το βιβλίο αποτελούν μέρος αυτού που ονομάζουμε «Η επανάσταση της Γκεστάλτ». H Γκεστάλτ μπορεί να μας βοηθήσει να ανανεώσουμε τις αρετές μας και τα συστήματα αξιών μας, ελεύθερα και υπεύθυνα.

H θεραπεία Γκεστάλτ εξακολουθεί να αναπτύσσεται σε όλο τον κόσμο. Υπάρχουν πλέον εξειδικευμένα εκπαιδευτικά ιδρύματα σε 50 χώρες σε όλες τις ηπείρους, και περισσότερες από 20 περιοδικές εκδόσεις. Εξελίχθηκε σε μία από τις πιο διαδεδομένες ψυχοθεραπείες, μετά από την ψυχανάλυση και τη γνωσιακή-συμπεριφοριστική θεραπεία (CBT).

Εισαγωγή από το ομώνυμο βιβλίο του Serge Ginger ο οποίος θα παρουσιάσει το βιβλίο του στον ΙΑΝΟ, Σταδίου 24, (μετρό Πανεπιστήμιο/Σύνταγμα) την Παρασκευή 21 Ιανουαρίου 2011, ώρα 20.30.

Τι είναι η Ψυχολογία Gestalt

Το όλον είναι κάτι παραπάνω από το άθροισμα των μερών.

Ως δημιουργοί και κύριοι εκφραστές της θεωρούνται οι τρεις φοιτητές του Carl Stumpf: ο Max Wertheimer, ο Wolfgang Köhler και ο Kurt Koffka στην αρχή του 20ού αιώνα και στη συνέχεια ο Kurt Lewin και ο Rudolf Arnheim στη Γερμανία και Αυστρία και ο Hans Wallach στις ΗΠΑ. Όλοι αυτοί αντέδρασαν απέναντι στη στείρα προσέγγιση των συμπεριφοριστών προσδίδοντας μια ανθρωπιστική διάσταση στη μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Σύμφωνα με τη θεωρία τους, η μάθηση είναι συνδεδεμένη με την αντίληψη. Ο οργανισμός έχει την τάση να αντιλαμβάνεται το περιβάλλον σε ολικές μορφές (gestalts). Οι ολικές μορφές δεν είναι το άθροισμα των επιμέρους στοιχείων, αλλά μια δυναμική σύνθεσή τους. Τα μέρη του όλου αλληλοεπηρεάζονται και αποτελούν σύστημα (δυναμικό πεδίο), όπου κάθε διαταραχή τείνει να αποκατασταθεί από την προηγούμενη κατάσταση ισορροπίας. Η μάθηση είναι μια δυναμική διαδικασία αλληλεπίδρασης οργανισμού-περιβάλλοντος, όπου ο οργανισμός τείνει να διατηρήσει ή να επαναφέρει τις σχέσεις ισορροπίας, μια διαδικασία αναδιοργάνωσης ολικών μορφών. Ακόμη, ο οργανισμός αντιδρά πρώτα σε ολοκληρωμένες καταστάσεις και στη συνέχεια προχωρεί στην ανάλυση των επιμέρους. Από τα αξιώματα αυτά προκύπτουν οι παρακάτω αρχές:

α. Αρχή της εγγύτητας. Τείνουμε να συλλάβουμε τα στοιχεία που είναι πιο κοντά, σε σχέση με τα άλλα.

β. Αρχή της ομοιότητας. Τείνουμε να συλλάβουμε στοιχεία που έχουν ομοιότητες, παρά στοιχεία που είναι ανόμοια μεταξύ τους.

γ. Αρχή της ολοκλήρωσης. Τείνουμε να ολοκληρώσουμε κάθε δραστηριότητα που δεν έχει ολοκληρωθεί.

δ. Αρχή της συνέχειας. Τείνουμε να ολοκληρώσουμε μια κατάσταση που δεν είναι απόλυτα ολοκληρωμένη προς την πιο αναμενόμενη κατεύθυνση.

ε. Αρχή της απλότητας. Τείνουμε να αντιληφθούμε μια κατάσταση ως αποτέλεσμα της απλούστερης δυνατής σύνθεσης μερών της.