Αν ρωτούσατε τρεις τυχαίους ανθρώπους στο δρόμο τι ήταν για αυτούς η ευτυχία, πιθανότατα θα λάβατε τέσσερις διαφορετικές απαντήσεις. Γιατί αυτή η έννοια είναι άπιαστη, αλλάζει με βάση το άτομο, τις περιστάσεις ή ακόμα και την ώρα της ημέρας. Είναι κάτι για το οποίο οι άνθρωποι προσπαθούν, αλλά συχνά δεν μπορούν να το πετύχουν.

Η θεωρία της ευτυχίας του Albert Einstein ήταν η συμβουλή που δόθηκε σε ένα υπάλληλο ξενοδοχείου το 1922 για το πως να είναι κάποιος ευτυχισμένος στη ζωή.

Αν τους έλεγαν ότι μπορούσαν να αγοράσουν το μυστικό της ευτυχίας, οι περισσότεροι άνθρωποι θα πλήρωναν χιλιάδες ή και εκατομμύρια δολάρια για να το αποκτήσουν. Και κάποιοι στην πραγματικότητα έκαναν ακριβώς αυτό. Πριν από λίγα χρόνια έγινε μια μικρή δημοπρασία στην Ιερουσαλήμ. Προς πώληση υπήρχαν δύο συνηθισμένα κομμάτια χαρτιού. Ένα από αυτά έπιασε τιμή 1,56 εκατομμυρίων δολαρίων. Το άλλο έφτασε 240 χιλιάδες.

Ένας εκπρόσωπος του οίκου δημοπρασιών, είπε στους New York Times ότι περίμενε ότι τα σημειώματα θα συγκέντρωναν από 5.000 έως 8.000 δολάρια. Όταν ανακοινώθηκε η πώληση, είπε, η αίθουσα ξέσπασε σε χειροκροτήματα.

«Πιστεύω ότι η αξία τους μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι η ιστορία πίσω από το φιλοδώρημα είναι τόσο συγκινητική και εμπνευσμένη και επειδή ο Αϊνστάιν συνεχίζει να είναι παγκόσμιος ροκ σταρ πολύ μετά τον θάνατό του», ανέφερε ο εκπρόσωπος.

Τι το ιδιαίτερο είχαν όμως αυτά τα δύο σημειώματα που οι άνθρωποι ήταν πρόθυμοι να παραιτηθούν από μια περιουσία για να τα πάρουν; Δεν ήταν άλλο από το μυστικό της ευτυχίας, όπως επινοήθηκε από τον Άλμπερτ Αϊνστάιν, τον άνθρωπο συνώνυμο της ιδιοφυΐας.

Η Επιλογή του Αχιλλέα

Σε μια από τις πιο οδυνηρές σκηνές της «Ιλιάδας», όπως γράφτηκε από τον αρχαίο βάρδο Όμηρο, ο Αχιλλέας αναφέρει την επιλογή που του είχε δώσει κατά τη γέννηση η μητέρα του, η Θέτιδα. “Ζήσε μια σύντομη, δυστυχισμένη στο τέλος, αλλά ένδοξη ζωή και θα σε θυμούνται για όλη την αιωνιότητα. Ή, ζήσε μια μακρά, χαρούμενη, ειρηνική ζωή, αλλά σύντομα θα ξεχαστείς.

Ο Αχιλλέας επιλέγει να αγωνίζεται για τη δόξα. Παλεύοντας συνεχώς και αγωνιζόμενος, σκοτώνει τον Έκτορα, τον μεγάλο υπερασπιστή της Τροίας, αλλά με τη σειρά του πήγε στον Άθλιο Κάτω Κόσμο από το ειδικά δηλητηριασμένο βέλος του Πάρη, που τον κτύπησε στη φτέρνα του. Οι μάχες του πέρασαν στην ιστορία, στον θρύλο, ενώ εξακολουθεί να συζητείται ακόμα και χιλιάδες χρόνια αργότερα ως η επιτομή ενός ήρωα.

Ωστόσο, αν εξετάσετε προσεκτικά το κείμενο του έπους του Ομήρου, θα δείτε ότι ο Αχιλλέας αμφιταλαντευόταν για το ποιο δρόμο να πάρει. Αρχικά, έκλινε προς την επιστροφή στο σπίτι του για να ζήσει μια ζωή γαλήνης και ευτυχίας. Κατά κάποιο τρόπο, κατά βάθος, ο μεγάλος ήρωας ήξερε ότι αυτός θα ήταν ο καλύτερος προσωπικός δρόμος που έπρεπε να ακολουθήσει.

Το μονοπάτι του Αϊνστάιν

Πάμε μπροστά στον χρόνο, χιλιάδες χρόνια αργότερα. Το 1921, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν βρίσκεται στην κορυφή της φήμης του. Του απονεμήθηκε το Νόμπελ Φυσικής εκείνης της χρονιάς. Ο λαμπρός επιστήμονας πραγματοποιεί εκτεταμένες περιοδείες στο εξωτερικό, συμμετέχοντας σε διαλέξεις και δεξιώσεις και μοιράζοντας τις γνώσεις του με τα πλήθη. Ως τμήμα εκείνης της διαδρομής του, ο Αϊνστάιν επισκέπτεται και την Ιαπωνία τον επόμενο χρόνο.

Όταν έφτασε στο Τόκιο, χιλιάδες τον υποδέχτηκαν στο Αυτοκρατορικό Παλάτι για να παρακολουθήσουν τη συνάντησή του με τον αυτοκράτορα και την αυτοκράτειρα. Σχεδόν 2.500 πλήρωσαν για να δουν την πρώτη του διάλεξη στην πόλη, η οποία διήρκεσε σχεδόν τέσσερις ώρες με μετάφραση.

Ο Αϊνστάιν φτάνει στο λιμάνι στο Κόμπε της Ιαπωνίας, τον Νοέμβριο του 1922. «Κανένας ζωντανός άνθρωπος δεν αξίζει αυτού του είδους την υποδοχή», είπε στη σύζυγό του, Έλσα, διασκεδάζοντας με το πλήθος που περίμενε έξω από το μπαλκόνι του ξενοδοχείου του με την ελπίδα να τον ρίξουν μια ματιά. “Φοβάμαι ότι είμαστε απατεώνες. Θα καταλήξουμε ακόμα και στη φυλακή”.

Η ιστορία λέει ότι καθώς έβγαινε από το ξενοδοχείο του στο Τόκιο, ένας αχθοφόρος ήρθε κοντά του για να του παραδώσει κάτι. Για κάποιο άγνωστο λόγο, ο Αϊνστάιν δεν του έδωσε φιλοδώρημα όπως συνηθιζόταν, αλλά αντίθετα έβγαλε ένα στυλό και ένα χαρτί και έγραψε κάτι.

Παρατηρώντας τί μπορεί να αποδειχθούν πολύτιμα γι’ αυτόν στο μέλλον, ο Αϊνστάιν έδωσε στον εργαζόμενο στο ξενοδοχείο δύο σημειώματα. Στο πρώτο, έγραψε αυτό που τώρα ονομάζεται θεωρία της ευτυχίας του Αϊνστάιν.

«Μια ήρεμη και σεμνή ζωή φέρνει περισσότερη ευτυχία από το κυνήγι της επιτυχίας σε συνδυασμό με τη συνεχή ανησυχία».
– Albert Einstein

Σύμφωνα με τον διάσημο φυσικό που ανακάλυψε τη θεωρία της σχετικότητας, το κυνήγι για χρήματα, δύναμη και επιρροή είναι κουραστικό και πηγή συνεχούς ανησυχίας. Αντίθετα, μια ήρεμη και σεμνή ζωή φέρνει περισσότερη ευτυχία από το ατελείωτο κυνήγι της επιτυχίας. Σταθείτε μία στιγμή και σκεφτείτε τι εννοούσε ο Αϊνστάιν εδώ.

Αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι στον σύγχρονο κόσμο θεωρούν αυτή την άποψη για τη ζωή ότι είναι λάθος. Σε ευθεία αντίθεση με τους κήρυκες της κουλτούρας της φασαρίας του 21ου αιώνα, ο άνθρωπος του οποίου το όνομα συμβολίζει την ιδιοφυΐα πίστευε ότι μια ήρεμη και σεμνή ζωή ήταν εκεί που βρισκόταν το ευτυχισμένο σημείο της ύπαρξης. Στη θέση του Αχιλλέα, θα τον συμβούλευε να πάρει τον δρόμο μιας μακρόχρονης, ειρηνικής ζωής.

Η φιλοσοφία ζωής του Αϊνστάιν

Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν ήταν θαυμαστής του Μπαρούχ Σπινόζα, του Εβραίο-Ολλανδού φιλόσοφου του 17ου αιώνα του οποίου η οικογένεια είχε μεταναστεύσει από την Πορτογαλία και την Ισπανία. Από αυτόν τον μεγάλο στοχαστή αντλεί μεγάλο μέρος της φιλοσοφίας της ζωής του.

Από πολλές απόψεις, η ζωή του Σπινόζα ήταν η επιτομή της ιδέας του Αϊνστάιν για μια ήρεμη και σεμνή ύπαρξη. Προσφέρθηκε σε αυτόν μια θέση καθηγητή και πολλά χρήματα, τα απέρριψε όλα για να ζήσει μια απλή ζωή, φτιάχνοντας και λειαίνοντας  φακούς. Ενώ επιδίωκε μια πενιχρή διαβίωση, η επιλογή του Σπινόζα του πρόσφερε κάτι πιο πολύτιμο, τον χώρο να ακολουθήσει τις δικές του ιδέες με απόλυτη ελευθερία.

Ακριβώς όπως ο Σπινόζα, ο Αϊνστάιν δεν νοιαζόταν πολύ για τις διακρίσεις ή τα χρήματα. Οι προτεραιότητές του ήταν αλλού. Σε μια διάσημη συνέντευξη του 1929, προχώρησε περισσότερο στην περιγραφή του τι τον έκανε χαρούμενο:

«Είμαι χαρούμενος γιατί δεν θέλω τίποτα από κανέναν. Δεν με ενδιαφέρουν τα χρήματα. Πολυτέλειες, τίτλοι ή διακρίσεις δεν σημαίνουν τίποτα για μένα. Δεν ποθώ επαίνους. Το μόνο που μου δίνει χαρά, εκτός από τη δουλειά, το βιολί και το ιστιοφόρο μου, είναι η εκτίμηση των συναδέλφων μου».
– Albert Einstein

Στη συνέχεια, ο θρυλικός επιστήμονας τα αντιπαραβάλλει με τη ζωή των επιχειρηματιών της εποχής του. Ενώ προσπαθούσαν για πλούτη και επιτυχία, νομίζοντας ότι θα τους φέρει ελευθερία, αυτό που πήραν τελικά ήταν ένα σάβανο για πάντα.

«Μερικές φορές λυπάμαι για άντρες όπως ο Ford. Όλοι που έρχονται σε αυτούς θέλουν και από κάτι. Αυτοί οι άντρες δεν συνειδητοποιούν πάντα ότι η λατρεία που δέχονται δεν είναι φόρος τιμής στην προσωπικότητά τους αλλά στη δύναμή τους ή στα χρήματα τους. Μεγάλοι βιομήχανοι και μεγάλοι βασιλιάδες πέφτουν στο ίδιο λάθος. Ένας αόρατος τοίχος εμποδίζει την όρασή τους».
– Albert Einstein

Οι ιδέες του Αϊνστάιν απηχούσαν τη σοφία των αρχαίων. Οι δε ιδέες τους άντεξαν στη δοκιμασία του χρόνου.

«Είναι αναμφισβήτητο ότι οι διαφωτισμένοι Έλληνες και οι παλιοί σοφοί της Ανατολής είχαν επιτύχει ένα υψηλότερο επίπεδο σε αυτόν τον τόσο σημαντικό τομέα από αυτό που υπάρχει στα σχολεία και τα πανεπιστήμιά μας».
– Albert Einstein

Αυτή η δήλωση του Αϊνστάιν υπονοεί κάτι βαθύ. Και σε αντίθεση με πολλά αποφθέγματα του Αϊνστάιν, αυτό είναι αληθινό. Δείχνει ότι η ιδέα του Επίκτητου για τον περιορισμό των επιθυμιών σας ή το κήρυγμα του Βούδα να αφήσει το εγώ σας είναι πολύ πιο ευνοϊκά για να ζήσετε μια καλή ζωή από τις σύγχρονες ιδέες περί πλούτου.

Η ζωή έχει να κάνει με έναν διαφορετικό τύπο προσπάθειας

Το να ζεις σεμνά δεν σημαίνει ότι πρέπει να σταματήσεις να αγωνίζεσαι για πράγματα. Στην πραγματικότητα, ο Αϊνστάιν λέγεται ότι πρέπει να δέσετε τη ζωή σας με την επίτευξη στόχων.

Για να εξηγήσουμε το είδος της προσπάθειας που χρειαζόμαστε, μπορούμε να στραφούμε σε έναν μεγάλο Γερμανό φιλόσοφο του 19ου αιώνα, τον Φρίντριχ Νίτσε. Η αντίληψή του για τη θέληση για δύναμη περιγράφει τις εσωτερικές δυνάμεις που καθοδηγούν τις πράξεις ενός ατόμου στον κόσμο. Ωστόσο, αυτή η θέληση μπορεί να εκδηλωθεί με διαφορετικούς τρόπους.

Συχνά σήμαινε την προσπάθεια ορισμένων ατόμων να προσπαθήσουν να κυριαρχήσουν πάνω σε άλλους. Υπήρχε, επίσης, πίσω από την επιθυμία για την απόκτηση φήμης, δύναμης και πλούτου. Εφαρμόζοντας τις ιδέες του Αϊνστάιν, αυτές είναι ωστόσο οι λάθος δρόμοι που πρέπει να ακολουθήσετε. Η θέληση για δύναμη μπορεί, επίσης, να εκδηλωθεί στην ατέρμονη αναζήτηση για την αυτοβελτίωση, για γνώση και για δημιουργικότητα.

Αυτός είναι επίσης ο καλύτερος τρόπος για να προκαλέσετε μία συνεχή κίνηση, την κατάσταση του μυαλού όπου βυθίζεστε τόσο πολύ σε μια δραστηριότητα που δεν παρατηρείτε ότι περνάει ο καιρός. Μερικοί ψυχολόγοι έχουν υποστηρίξει ότι αυτή είναι η κατάσταση που μοιάζει περισσότερο με την ευτυχία. Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν απηχούσε αυτή την άποψη και σε μια επιστολή προς τον γιο του το μοιράστηκε αυτό ως το μυστικό του για να μάθει σχεδόν οτιδήποτε

«Αυτός είναι ο τρόπος για να μάθεις τα περισσότερα, που όταν κάνεις κάτι με τέτοια απόλαυση που δεν παρατηρείς ότι περνάει η ώρα. Μερικές φορές είμαι τόσο απορροφημένος στη δουλειά μου που ξεχνάω το μεσημεριανό γεύμα».
– Albert Einstein

Αντί να προσπαθεί να ελέγχει άλλους ανθρώπους, ή να γίνει πλούσιος ή ισχυρός, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν συνέδεσε το νόημα της ζωής του με το να καταλάβει πώς λειτουργεί ο Κόσμος. Γι’ αυτό δεν ήταν αναγκαίο να έχει πολλά σπίτια, αυτοκίνητα ή να δημοσιεύει selfies του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στην πραγματικότητα, όταν οι άνθρωποι προσπάθησαν να τον ωθήσουν σε θέσεις εξουσίας (όπως να γίνει πρόεδρος του Ισραήλ), αρνήθηκε ευγενικά.

Πώς να τα εφαρμόσετε στη ζωή σας

Οπλισμένοι με αυτή τη βασική ιδέα για το τι πραγματικά συνιστά μια καλή ζωή, μπορείτε να αρχίσετε να σκέφτεστε βήματα για να εφαρμόσετε αυτήν τη συμβουλή στη ζωή σας. Κάντε στον εαυτό σας μερικές βασικές ερωτήσεις.
Αξίζει πραγματικά τον κόπο να δίνετε άσκοπες μάχες για το τίποτα στο γραφείο; Χρειάζεστε πραγματικά αυτή τη μεσαία θέση διοίκησης ή δεν θα ήσασταν πιο ευτυχισμένοι να κάνετε κάτι άλλο; Είναι πραγματικά απαραίτητο αυτό το νέο φανταχτερό αυτοκίνητο, όταν αρκεί να πάρετε το λεωφορείο;

Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν έχει την απάντηση:

«Τα συνηθισμένα αντικείμενα της ανθρώπινης προσπάθειας – ιδιοκτησία, εξωτερική επιτυχία, πολυτέλεια – πάντα μου φαινόταν περιφρονητικά».
– Albert Einstein

Οι αρχαίοι Επικούρειοι είχαν δίκιο όταν δήλωναν ότι «Ο πλούτος που απαιτεί η φύση είναι περιορισμένος και εύκολο να αποκτηθεί». Εν ολίγοις, δεν χρειάζεστε αμέτρητα χρηματικά ποσά ή δύναμη, για να αποκτήσετε τα πράγματα που χρειάζεστε για να επιβιώσετε και να ευημερήσετε.

Φυσικά δεν υπάρχει ακριβής φόρμουλα για την ευτυχία. Δεν μπορείτε πραγματικά να ασχοληθείτε με την διάσημη εξίσωση E=mc² , όπως μπορείτε με τη μάζα και την ενέργεια. Ως άνθρωποι όλοι έχουμε διαφορετικές ανάγκες. Οι καταστάσεις μας διαφέρουν. Μπορεί να είμαι ελεύθερος, αλλά μπορεί και να έχεις οικογένεια με παιδιά. Επομένως, ο τρόπος για να επιτύχετε μια ήρεμη και ευτυχισμένη ζωή μπορεί να μην είναι πάντα ο ίδιος. Όλα είναι σχετικά, όπως έλεγε ο Αϊνστάιν, η παλιά ιδιοφυΐα.

Ωστόσο, η αντίληψη του Αϊνστάιν για το τι φέρνει ευτυχία στη ζωή ισχύει ανεξάρτητα από την περίσταση. Το να έχετε ως στόχο σας μια ήρεμη και σεμνή ζωή θα αποδειχθεί πολύ πιο ικανοποιητικό από το να κυνηγάτε άχρηστα πράγματα. Ο νικητής του βραβείου Νόμπελ χρησιμοποίησε πειράματα σκέψης για να καθορίσει πώς λειτουργεί ο κόσμος. Μπορείτε επίσης να χρησιμοποιήσετε την ίδια μέθοδο.

Φανταστείτε τον εαυτό σας χαρούμενο. Σκεφτείτε τι είναι πραγματικά σημαντικό για εσάς. Τι θα ζεστάνει την καρδιά σας βαθιά. Να κολυμπάει σε μεγάλους σωρούς χρημάτων; Ή μήπως είναι η οικογένειά σου; Είναι αυτή η διευθυντική θέση που απαιτεί από εσάς να εργάζεστε 24 ώρες για 7 μέρες; Ή μήπως, αντ ‘αυτού, να κάνετε κάτι πνευματικό που θα σας ικανοποιήσει;

Και σίγουρα, ακόμη και οι καλές συμβουλές δεν είναι πάντα εύκολο να εφαρμοστούν. Ίσως να μην είστε σε θέση να κάνετε ένα βήμα πίσω και να σταματήσετε αμέσως να τρέχετε. Με τον καιρό όμως όλα είναι πιθανά. Όπως σημείωσε ο Αϊνστάιν στο δεύτερο σημείωμα που έδωσε στον αχθοφόρο του ξενοδοχείου, όταν υπάρχει θέληση, υπάρχει τρόπος.

“Όπου υπάρχει θέληση, υπάρχει τρόπος.”
– Albert Einstein