Ο Daniel Kahneman, ο Ισραηλινός ψυχολόγος και οικονομολόγος, ο οποίος τιμήθηκε με το Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών το 2002 για το έργο του στην ψυχολογία της κρίσης και της λήψης αποφάσεων, υποστηρίζει ότι ο φόβος της μεταμέλειας είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της ορθής λήψης αποφάσεων.
Η λήψη ενός εμβολίου μοιάζει με μια ενεργή επιλογή που μπορεί να έχει κακό αποτέλεσμα. Οι άνθρωποι επεξεργάζονται τον κίνδυνο να προσβληθούν από την Covid-19 με διαφορετικό τρόπο.
Έτσι και ο Adam Galinsky σε ένα άρθρο του σχετικά με τις ψυχολογικές ρίζες του γιατί οι άνθρωποι αντιστέκονται στη λήψη του εμβολίου COVID, χρησιμοποιεί τη θεωρία του Kahneman για να εξηγήσει τη δυσκολία πολλών ανθρώπων: Πολλοί φοβούνται ότι θα πάρουν μια κακή απόφαση επειδή επηρεάζονται από την ψυχολογία της αναμενόμενης μεταμέλειας. Όταν οι άνθρωποι λαμβάνουν αποφάσεις, προβαίνουν σε μια ανάλυση κόστους-οφέλους. Όμως, τα πιθανά κακά αποτελέσματα βαραίνουν περισσότερο στο νου από τις εξίσου ή και περισσότερο θετικές πιθανότητες.
Οι ψυχολόγοι εδώ έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι κάνουν κι έναν λιγότερο ορθολογικό υπολογισμό που περιλαμβάνει τη λύπη που μπορεί να βιώσουν. Όταν αποφασίζουν ποιον από τους δύο δρόμους θα ακολουθήσουν, όχι μόνο λαμβάνουν υπόψη τις στατιστικές πιθανότητες αλλά και σιωπηρά φαντάζονται ότι θα τους έρθουν τα χειρότερα σενάρια. Σε αυτές τις αναλύσεις, τα πιθανά κακά αποτελέσματα βαραίνουν περισσότερο το μυαλό από εξίσου πιθανές θετικές αντιδράσεις.
Οι άνθρωποι αναμένουν να αισθανθούν τη μεγαλύτερη μεταμέλεια όταν τα κακά αποτελέσματα προκύπτουν όταν παίρνουμε τα μέτρα πχ κάνουμε το εμβόλιο, σε αντίθεση με την άρνηση λήψης μέτρων. Ο Kahneman διαπίστωσε ότι κάποιοι άνθρωποι αναμένουν να αισθανθούν μεγαλύτερη μεταμέλεια, αν χάσουν χρήματα αγοράζοντας μια νέα μετοχή, σε αντίθεση με το να υποστούν ζημία από την τρέχουσα μετοχή τους. Αυτή η μεταμέλεια εντείνεται όταν η δράση είναι εκούσια και όχι υποχρεωτική.
Το αναμενόμενο μετάνιωμα είναι ο λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι συχνά προτιμούν να μένουν ακίνητοι παρά να προχωρούν μπροστά. Εφαρμόζοντας αυτή τη λογική στον υποχρεωτικό εμβολιασμό, ο Galinsky υποστηρίζει ότι οι εντολές εξωτερικεύουν την ευθύνη για τον εμβολιασμό – μεταθέτοντάς την από τον εαυτό σε άλλους – διευκολύνοντας έτσι το να προχωρήσει κανείς στο εμβόλιο. Οι άνθρωποι δεν χρειάζεται να ανησυχούν τόσο πολύ για το ότι μπορεί να το μετανιώσουν – μπορούν να ρίξουν την ευθύνη στην εταιρεία τους ή στην πόλη ή στη χώρα που επέβαλε το εμβόλιο.
Τώρα ας φανταστούμε κάποιον που αποφασίζει να εμβολιαστεί και υφίσταται κάποιου είδους σοβαρή παρενέργεια ή αντίδραση. Δεν μπορεί να αποφύγει κανείς ότι ήταν επιλογή του να κάνει το εμβόλιο. Ως αποτέλεσμα, έχει μόνο τον εαυτό του να κατηγορεί (ή έτσι μπορεί να συμπεράνει) — όσο σπάνιες κι αν είναι οι παρενέργειες. (Μερικά στοιχεία υποδηλώνουν ότι η αποστροφή στη λήψη μιας απόφασης που θα μπορούσε να οδηγήσει σε κακό αποτέλεσμα είναι ιδιαίτερα έντονη στο ιατρικό πλαίσιο.)
Ο Chris Guthrie, καθηγητής νομικής στο Πανεπιστήμιο Vanderbilt, εφάρμοσε τη θεωρία του Kahneman στις δικαστικές υποθέσεις. Ο Guthrie διαπίστωσε ότι τα άτομα επιδιώκουν να λαμβάνουν αποφάσεις που ελαχιστοποιούν την πιθανότητα να μετανιώσουν μετά την απόφαση.
Είναι πιο πιθανό να μετανιώσουν, όταν τα άτομα ανακαλύπτουν ότι θα είχαν επιτύχει καλύτερα αποτελέσματα, αν είχαν αποφασίσει διαφορετικά. Ο Guthrie διαπίστωσε ότι τα άτομα που έχουν να επιλέξουν μεταξύ διακανονισμού και δίκης προτιμούν τον διακανονισμό, επειδή ελαχιστοποιεί την πιθανότητα να μετανιώσουν. Ο διακανονισμός μειώνει την πιθανότητα αυτή, επιτρέποντας στους διαδίκους να αποφύγουν να ανακαλύψουν ότι η δίκη θα μπορούσε να ήταν η καλύτερη απόφαση – η δίκη δεν προσφέρει τέτοια προστασία.
Η θεωρία του Kahneman εξηγεί γιατί η λήψη αποφάσεων είναι δύσκολη για όλους μας. Αλλά για τα άτομα με ναρκισσιστικές διαταραχές, ο φόβος της μεταμέλειας είναι ακόμη πιο ισχυρός, επειδή δεν βιώνουν απλώς άγχος για το αν θα κάνουν λάθος ή φόβο αποτυχίας – βιώνουν το μετάνιωμα ως ταπεινωτικό. Τα χαρακτηριστικά που συνδέουμε με τις ναρκισσιστικές προσωπικότητες, π.χ. φαντασιώσεις μεγαλοπρέπειας και αίσθηση ανωτερότητας, είναι οι άμυνες ενάντια στη ντροπή. Τα άτομα με προβλήματα που σχετίζονται με τη ντροπή πιθανόν να μεγάλωσαν σε ένα περιβάλλον στο οποίο δεν τους επιτρεπόταν να κάνουν λάθη και τα λάθη τους υπέβαλλαν σε ταπείνωση.
