Ο Θεός μπορεί να εργάζεται με μυστηριώδεις τρόπους, αλλά ένα απλό πρόγραμμα υπολογιστή μπορεί να εξηγήσει τον τρόπο με τον οποίο εξελίχθηκε η θρησκεία.
Θρησκεία και εξέλιξη είναι φαινομενικά αντιφατικές έννοιες. Βιολόγοι θέλουν να λύσουν αυτή την αντίθεση και να εκδηλώσουν την πίστη τους στην εξελικτική θεωρία. Έτσι κάποιοι αμερικανοί ερευνητές έκαναν ένα αποφασιστικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, φτιάχνοντας ένα κατάλληλο λογισμικό, που δείχνει το εξελικτικό πλεονέκτημα της πίστης.
Για να πάνε μαζί η θρησκεία και η εξέλιξη, πρέπει να αποδειχθεί ότι η θρησκευτική σκέψη είναι μια θετική επιλογή, ή ότι ο κόσμος με θρησκευτική πίστη, επίσης, μπορεί να βοηθιέται να επιβιώσει και να αναπαραχθεί περισσότερο.
Ο James Dow, εξελικτικός ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο του Oakland στο Rochester έχει τώρα επιστημονικά δεδομένα γι αυτό το συμπέρασμα – μέσω ενός υπολογιστικού προγράμματος – που λέγεται Evogod.
"Έκανα αυτό το πρόγραμμα, γιατί μόνο δύσκολες μαθηματικές συναρτήσεις θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στην πολυπλοκότητα της θρησκευτικής ανάπτυξης."
Ο Dow βάπτισε το πρόγραμμα "Evogod", ένα συνδυασμό των λέξεων "Εξέλιξη" και "Θεός". Στο Evogod, τα βασικά χαρακτηριστικά των έμβιων οργανισμών κατέχουν την ιδιότητα της εξέλιξης. Για παράδειγμα, θέλετε να φάτε, να αναπαράγετε, να επικοινωνείτε και να συνεχίσει πάντα να μαθαίνετε. Και αυτά μπορούν να κληρονομούνται. Μια μικρή μειοψηφία αυτών των παραγόντων ο Dow τα τροφοδότησε με επιπλέον γονίδια, εξοπλισμένα με τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις.
Και με τα πρόσθετα γονίδια το υπολογιστικό μοντέλο προβλέπει ότι η θρησκεία θα ανθίσει. Ωστόσο, η θρησκεία ‘πιάνει’ μόνο αν αυτοί που δεν πιστεύουν βοηθούν τους πιστούς -, ίσως γιατί οι πρώτοι είναι εντυπωσιασμένοι από την αφοσίωσή τους.
"Εάν ένα πρόσωπο είναι πρόθυμο να θυσιαστεί για μια αφηρημένη ιδέα, όπως του Θεού, τότε ο άλλος κόσμος τους νιώθει πως είναι πρόθυμοι να θυσιαστούν και για την υπόλοιπη κοινότητα", λέει ο James Dow.
Ο Dow δεν είναι ο πρώτος επιστήμονας που εξηγεί πώς προέκυψε η θρησκεία. Οι θεωρίες για την εξέλιξη της θρησκείας τείνουν προς δύο στρατόπεδα. Η μία σχολή υποστηρίζει ότι η θρησκεία είναι ένα νοητικό προϊόν, που προέρχεται από λειτουργίες του εγκεφάλου που εξελίχθηκε για την εκτέλεση άλλων καθηκόντων.
Η άλλη σχολή υποστηρίζει ότι η θρησκεία ήταν ωφέλιμος για τους προγόνους μας. Αντί να είναι ένα υποπροϊόν άλλων λειτουργιών του εγκεφάλου, είναι μία προσαρμογή στη δική τους ηθική. Σε αυτήν την εξήγηση, η φυσική επιλογή αργά απέρριψε τους ανθρώπους που δεν θρησκεύονταν.
"Κάποια στιγμή 100.000 χρόνια προτού εφευρεθεί η γραφή έως την εποχή εκείνη, ίσως κάπου στο 7.000 π.Χ., αρχίσαμε να έχουμε αρχεία των λαϊκών υπερφυσικών πεποιθήσεων," λέει ο Dow.
Για να προσδιοριστεί αν ήταν δυνατόν για την θρησκεία να αναδυθεί ως μια προσαρμογή στο περιβάλλον, ο Dow έγραψε ένα απλό πρόγραμμα, που εστιάζει στα εξελικτικά οφέλη που λαμβάνουν οι άνθρωποι από τις αλληλεπιδράσεις τους με άλλους.
Για λόγους απλοποίησης, ο Dow διάλεξε ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό της θρησκείας: την επιθυμία της να διακηρύξει θρησκευτικές πληροφορίες σε τρίτους – μη πιστούς-, όπως είναι η πίστη ότι υπάρχει άλλη ζωή. Ο Dow υπέθεσε ότι αυτό το χαρακτηριστικό ήταν γενετικό.
Το μοντέλο υποθέτει, με άλλα λόγια, ότι ένας μικρός αριθμός ατόμων έχουν γενετική προδιάθεση να μεταδίδουν ανεξέλεγκτες πληροφορίες σε άλλους. Πέρασε αυτή η ιδιότητα στα παιδιά τους, αλλά αυτοί επίσης αλληλεπίδρασαν με ανθρώπους που δεν διέδιδαν εξωπραγματικές πληροφορίες.
Το μοντέλο εξετάζει την αναπαραγωγική επιτυχία των δύο ειδών ανθρώπων – αυτών που μεταφέρουν πραγματικές πληροφορίες, καθώς και εκείνων που μεταφέρουν εξωπραγματικές πληροφορίες.
Σύμφωνα με τα περισσότερα σενάρια, οι "πιστοί στα εξωπραγματικά" ήταν υπό εξαφάνιση. Αλλά όταν ο Dow συμπεριέλαβε μαζί την παραδοχή ότι αυτοί που δεν πίστευαν θα έλκονταν από ανθρώπους θρησκευόμενους, εμφανίστηκαν ορισμένα σαφή σημάδια, αλλά αυθαίρετα, ότι άνθισε η θρησκεία.
"Με κάποιο τρόπο αυτοί που διαδίδουν εξωπραγματικές πληροφορίες προσελκύουν άλλους που κοινοποιούν μόνο πραγματικές πληροφορίες," λέει ο Dow, εικάζοντας ότι ίσως οι μη πιστεύοντες ήταν συγκινημένοι από την πίστη των θρησκευομένων.
Ο Richard Sosis, εξελικτικός ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο του Connecticut, λέει ότι το μοντέλο προσθέτει μια νέα διάσταση στη συζήτηση σχετικά με το πώς θα μπορούσε να έχει εξελιχθεί η θρησκεία, που είχε προηγουμένως επικαλεστεί λεκτικά επιχειρήματα και συλλογισμούς. Αλλά "αυτά είναι παιδικά βήματα", λέει επιφυλακτικά.
Ο Sosis προηγουμένως διαπίστωσε ότι σε ορισμένους πληθυσμούς – οι Κιμπουτσίμ στο Ισραήλ, για παράδειγμα – οι πιο θρησκευόμενοι άνθρωποι είχαν περισσότερη βοήθεια από άλλους, που ήταν λιγότερο πιστοί. Αλλά, σημειώνει, ότι οι δυνάμεις που διατηρούν τη θρησκεία στο σύγχρονο άνθρωπο θα μπορούσαν να είναι πολύ διαφορετικές από αυτές που προώθησε την εμφάνιση της θρησκείας, πριν από χιλιάδες χρόνια.
Οι παλαιολιθικοί άνθρωποι ήταν πιθανότατα πολύ πιο εξαρτημένοι από ό,τι οι σύγχρονοι άνθρωποι από την κοινότητα που γεννήθηκα, εξηγεί ο Sosis. "Τώρα μπορείς να είσαι Λουθηρανός μια εβδομάδα και να αποφασίσεις την επόμενη εβδομάδα να γίνεις βουδιστής."
Περιοδικό αναφοράς: Journal of Artificial Societies and Social Stimulation, vol 11, p 2
physics4u.gr
