Η δυσγραφία  είναι ένα εξελισσόμενο πρόβλημα, προκαλεί κούραση στο γράψιμο,  δυσχεραίνει τη γραπτή ανταλλαγή ιδεών, προκαλεί φτωχή οργάνωση του κειμένου τόσο σε επίπεδο γραμμής όσο και σε επίπεδο σελίδας.

  Η δυσγραφία μπορεί να διαγνωστεί σε

• ανακολουθία γραμμάτων
• ανάμειξη κεφαλαίων και μικρών γραμμάτων ή γράψιμο συνεχές (χωρίς διάκενα)
• μη κανονικά σε  μέγεθος και σχήμα γράμματα  ημιτελή γράμματα

Η δυσγραφία δεν είναι…

• τεμπελιά
• έλλειψη προσπάθειας
• έλλειψη ενδιαφέροντος
• ακατάστατο γράψιμο
• γενική ακαταστασία
• απρόσεκτο γράψιμο
• οπτικο-κινητική καθυστέρηση

Η δυσγραφία ορίζεται ως η δυσκολία στην αυτόματη ανάκληση στη μνήμη και στον  έλεγχο των συνεχόμενων μυϊκών κινήσεων που χρειάζονται στη γραφή γραμμάτων ή αριθμών. Αυτή η δυσκολία δεν εναρμονίζεται με την ευφυΐα του ατόμου, με την κανονική διδασκαλία και (στις περισσότερες περιπτώσεις) με τη χρήση του μολυβιού σε μη μαθησιακές εργασίες. Νευρολογικά βασίζεται και υπάρχει σε ποικίλους βαθμούς, που κυμαίνονται από απλό έως μέτριο. Μπορεί να διαγνωστεί και να ξεπεραστεί, αν διδαχτούν καλά και  εκτελεστούν συνειδητά οι κατάλληλες θεραπευτικές στρατηγικές. Ένα επαρκές θεραπευτικό πρόγραμμα γενικά αποδίδει, αν εφαρμόζεται σε καθημερινή βάση. Σε πολλές περιπτώσεις  είναι σχετικά εύκολο να σχεδιαστούν τα κατάλληλα ψυχολογικά αντισταθμίσματα, για να χρησιμοποιηθούν όπως πρέπει.

“Τα 3 “δυσ-” της δυσλεξίας: Δυσγραφία-δυσορθογραφία-δυσαναγνωσία”

Η δυσγραφία είναι μια ανεπάρκεια που σπάνια υπάρχει απομονωμένη από άλλα συμπτώματα μαθησιακών προβλημάτων. Καίτοι μπορεί περιπτωσιακά να υπάρχει μόνη της, αναφέρεται κατά κανόνα μαζί με μαθησιακά προβλήματα που αφορούν τη γραπτή γλώσσα. Η δυσκολία στο γράψιμο είναι συχνά ένα μείζον πρόβλημα για τους μαθητές, ειδικά καθώς προχωρούν στις τελευταίες τάξεις της στοιχειώδους και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η Ρ. Χάγκαν έχει δηλώσει ότι «η ανικανότητα στο γράψιμο με το χέρι προκαλεί ένα εμπόδιο στη μάθηση, ενώ η ικανότητα στη βασική δεξιότητα του γραψίματος με το χέρι παρέχει ένα εργαλείο για τη μάθηση. Από τη στιγμή που θα δημιουργηθεί αυτό το εργαλείο, μπορεί να βοηθήσει να ενισχυθούν πολλές άλλες περιοχές με τις οποίες τα παιδιά έχουν δυσχέρειες».

Δυσκολίες με τη γραφή συχνά οδηγούν σε παρανοήσεις από τους δασκάλους και τους γονείς και κατά συνέπεια σε πολλές απογοητεύσεις για τους μαθητές. Αυτό είναι αληθινό ειδικά για τους ευφυείς, γλωσσικά ταχείς μαθητές που αντιμετωπίζουν ένα μείζον πρόσκομμα, όταν καταπιάνονται με τη γραπτή έκφραση, πρόσκομμα οφειλόμενο στην έλλειψη ομαλού, επαρκούς αυτοματισμού στη διαμόρφωση γραμμάτων και λέξεων. Αυτοί οι μαθητές αγωνίζονται να μεταφράσουν τις σκέψεις και τις γνώσεις τους, με αποτέλεσμα να αφαιρούν από τους δασκάλους τους την ευκαιρία να καταλάβουν τι ξέρουν.

Ένας οξύνους δάσκαλος ή γονιός μπορεί να υποπτευθεί τη δυσγραφία σ’ ένα μαθητή παρατηρώντας τις γραπτές εργασίες του. Πολύ συχνά, όμως, η εικόνα του μαθητή ερμηνεύεται σαν φτωχό κίνητρο, απροσεξία, τεμπελιά ή υπερβολική ταχύτητα. Αν και αυτές οι παρατηρήσεις μπορεί να είναι πολύ πραγματικές, είναι επιφανειακές και η υπο-κείμενη αιτία μπορεί να είναι ένα ίχνος δυσγραφίας που δεν ελέγχεται από το μαθητή.

Συγκεκριμένα συμπτώματα που μπορούν να σημειωθούν είναι:

•     σφίξιμο των δακτύλων κατά το γράψιμο
•     παράξενες τοποθετήσεις του καρπού, του σώματος ή του χεριού
•     υπερβολικά σβησίματα
•     ανάμειξη κεφαλαίων και μικρών γραμμάτων
•     ανάμειξη όρθιων και πλαγιαστών γραμμάτων
•     αστάθεια στο σχήμα και στην κλίση των γραμμάτων
•     κανόνιστα μεγέθη και σχήματα γραμμάτων
•     ατελή πλαγιαστά γράμματα
•     κακή χρήση των γραμμών και των περιθωρίων
•     κακή οργάνωση της σελίδας
•     αργοπορία κατά την αντιγραφή
•     γενική κακογραφία
•     μειωμένη ταχύτητα γραφής
•     απροσεξία στις λεπτομέρειες κατά το γράψιμο
•     συχνά είναι αναγκαία φραστικά σήματα και ψιθυρισμοί
•     νιώθει αρκετή εμπιστοσύνη, όταν βλέπει σε οθόνη αυτό που κάνει το χέρι κατά το γράψιμο
•     υλοποιεί αργά φραστικές κατευθύνσεις που περιλαμβάνουν διαδοχικές πράξεις και σχεδιασμό

Ανταμοιβή-αποζημιώσεις για το δυσγραφικό μαθητή

1. Κατανόηση: Καταλάβετε τις ανακολουθίες του μαθητή και την εμφάνιση διακυμάνσεων 2. Ίσια ή καλλιγραφικά: Επιτρέψτε στο μαθητή να χρησιμοποιεί οποιαδήποτε από τις δυο μορφές γραμμάτων. Πολλοί δυσγραφικοί μαθητές νιώθουν πιο άνετα με το καλλιγραφικό γράψιμο.
3. Υπολογιστής: Ενθαρρύνετε το μαθητή να νιώσει άνετα χρησιμοποιώντας έναν επεξεργαστή κειμένου σε υπολογιστή. Οι μαθητές μπορούν να διδαχτούν κι από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού να γράφουν τις προτάσεις τους κατευθείαν στο πληκτρολόγιο.
4. Ενθαρρύνετε τη συνεχή χρήση ενός ηλεκτρονικού ορθογράφου στον υπολογιστή, για να μειωθούν  οι συνολικές ανάγκες γραψίματος.
5. Ενθαρρύνετε τη χρήση ενός ηλεκτρονικού ορθογράφου με φωνή, για να μειώσει  τις συνολικές απαιτήσεις.  Αν ο μαθητής έχει παράλληλα προβλήματα και ανάγνωσης, το ομιλούν εξάρτημα είναι απαραίτητο, γιατί θα διαβάζει /λέει τις λέξεις.
6. Βάζετε τους μαθητές να διορθώνουν τα χαρτιά τους μετά από λίγο διάστημα και χρησιμοποιήστε στρατηγικές διόρθωσης. Οι μαθητές ίσως χρειάζονται βοήθεια, για να αναπτύξουν επαρκείς τεχνικές διόρθωσης.
7. Αν το πρόβλημα είναι η αρχή, ενθαρρύνετε τις στρατηγικές οπτικής προ-οργάνωσης, όπως  το mind-mapping
8. Δώστε περισσότερο χρόνο για τις γραπτές δραστηριότητες.
9. Αν είναι αναγκαίο, μειώστε τις γραπτές εργασίες που αναθέτετε
10. Επιτρέψτε στο μαθητή να μαγνητοφωνεί τις εργασίες του και/ ή να εξετάζεται στα τεστ προφορικά.
11. Ενισχύστε τις θετικές πλευρές των μαθητικών προσπαθειών.
12.  Δείξτε υπομονή.
13.  Ενθαρρύνετε το μαθητή να είναι υπομονετικός με τον εαυτό του.

Μήνυμα στους μαθητές

•    Είσαι απογοητευμένος από τα γραπτά σου;
•     Οι δάσκαλοι και οι γονείς σου νομίζουν μερικές φορές πως είσαι τεμπέλης;
•     Δουλεύεις πράγματι σκληρά, αλλά τα γραπτά σου είναι ακόμη ακατάστατα;
•     Είναι η αρχή του γραπτού σου καθαρότερη από το υπόλοιπο του χαρτιού σου;
•     Μπορείς να γράψεις καθαρά μόνο όταν έχεις πολύ περίσσιο χρόνο, αλλά τότε το χέρι σου κουράζεται πολύ;
•     Δυσκολεύεσαι περισσότερο να γράφεις καθαρά, όταν σκέφτεσαι επίπονα γι’ αυτό που γράφεις;

     Ίσως τότε έχεις δυσγραφία.

Η δυσγραφία είναι μια από τις πολλές όψεις μιας μαθησιακής δυσκολίας ή μιας μαθησιακής διαφοράς. Δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με το πόσο έξυπνος είσαι.

Συχνά η δυσγραφία παρανοείται. Γονείς και δάσκαλοι ίσως νομίζουν πως είσαι τεμπέλης ή ότι δε νοιάζεσαι για τη νοικοκυροσύνη. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να προσπαθήσεις ακόμη σκληρότερα, για να δείξεις ότι νοιάζεσαι. Ακολουθούν κάποιες προτάσεις:

• Να δακτυλογραφείς τα χαρτιά σου όσο συχνότερα μπορείς.
• Πάντα να τα διορθώνεις  ορθογραφικά και γραμματικά.
• Περίμενε πριν τα διορθώσεις. Είναι ευκολότερο να βρεις τα λάθη σου, αν κάνεις ένα διάλειμμα.
• Διόρθωνε το περιεχόμενο του γραπτού σου, για να πετύχεις τη χρήση πλουσιότερου λεξιλογίου και βεβαιώσου ότι εξηγείς τις ιδέες σου καθαρά. Υποστήριζε τις ιδέες και τις προτάσεις σου. Χρησιμοποίησε ένα λεξικό συνωνύμων, για να εμπλουτίζεις το λεξιλόγιό σου. 

 Αν δυσκολεύεσαι να οργανώσεις τις ιδέες σου ή να ξεκινήσεις, προσπάθησε τα εξής:

     α) Χρησιμοποίησε στρατηγικές προ-οργάνωσης όπως το brainstorming ή το mind mapping. Χρησιμοποίησε σημειώσεις Post-it και /ή ηλεκτρονικά προγράμματα κύριων σημείων που κάνουν τη δουλειά πολύ ευκολότερη.

     β) Αν είσαι πραγματικά μπλοκαρισμένος, πες την παράγραφό σου σε ένα μαγνητόφωνο κι έπειτα γράψε ό,τι είπες.

Είναι αλήθεια ότι αυτά τα βήματα απαιτούν περισσότερο χρόνο. Όμως, ακολουθώντας τα και δημιουργώντας τα δικά σου βήματα, θα δείχνεις στους γονείς και δασκάλους (και στον εαυτό σου, επίσης) ότι πραγματικά νοιάζεσαι.
Αν είσαι αληθινά δυσγραφικός, δεν μπορείς να αλλάξεις αυτό το γεγονός, επειδή αποτελεί μέρος του νευρολογικού σου πορτρέτου  και μέρος της μαθησιακής σου διαφοράς.
Βασικά, εξαρτάται από σένα. Πρέπει, όμως, να ξέρεις ότι θα συναντήσεις ενηλίκους που δεν καταλαβαίνουν ότι πραγματικά προσπαθείς σκληρά και ότι χρειάζεσαι περισσότερο χρόνο, για να γράψεις τις καλές σου ιδέες. Θα πρέπει να βεβαιώσεις τον εαυτό σου και με ένα πολύ υπομονετικό τρόπο να εξηγήσεις την κατάστασή σου και να εξηγήσεις τι ψυχολογικό αντιστάθμισμα χρειάζεσαι, για να παραγάγεις ένα τελικό προϊόν εφάμιλλο των υψηλότερων διανοητικών σου ικανοτήτων.

Τι συμβαίνει, αν είσαι δυσλεξικός ή δυσγραφικός;

Αν συμβαίνει να είσαι ταυτόχρονα και δυσλεξικός και δυσγραφικός, τότε πιθανόν έχεις δυσκολία με τις μηχανικές όψεις του γραψίματος καθώς και της ομιλίας. Αυτός ο συνδυασμός προβλημάτων δεν πρέπει να περιορίσει τις εμπειρίες σου ως προ το γράψιμο ούτε πρέπει να περιορίσει τη δημιουργικότητά σου, όταν γράφεις. Αναμφίβολα, όμως, θα χρειαστεί να χρησιμοποιείς υπολογιστή και ορθογράφο. Αν η ανάγνωση είναι ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα, τότε ίσως ο ορθογράφος να μην μπορεί να αναγνωρίζει τις λέξεις σου. Τι κάνεις τότε; Σε εκείνο το σημείο χρειάζεται να χρησιμοποιείς την τεχνολογία που θα αναγνωρίζει τις λέξεις που βασίζονται στους ήχους.

Προτάσεις για τους γονείς

• πολλοί μαθητές που έχουν μαθησιακές δυσκολίες αγωνίζονται για τις σχολικές εργασίες
• βοηθήστε το παιδί σας με θετικό τρόπο στις σχολικές εργασίες του
• ανταμείψτε την πρόοδο του παιδιού σας
• χρησιμοποιείτε πολλούς επαίνους
• δείχνετε τη δουλειά του παιδιού σας
• παραδεχτείτε τις δυσκολίες του παιδιού σας
• προσφέρετε στο παιδί σας άλλες δραστηριότητες που εστιάζονται στις δυνάμεις και τα χαρίσματά του
• προσφέρετέ του οργάνωση μέσα στο σπίτι
• βοηθήστε το παιδί σας να αυτοϋπερασπίζεται στους δασκάλους

Βοήθεια στις σχολικές εργασίες

Είναι ωφέλιμο, αν εσείς(ως γονιός) είστε ενήμεροι του τύπου και της ποσότητας της εργασίας που έχει το παιδί. Οι δάσκαλοι το εκτιμούν, όταν ακούνε τους γονείς να ρωτάνε για τις σχολικές εργασίες. Αν βρείτε ότι το παιδί σας ξοδεύει υπερβολικό χρόνο στις σχολικές εργασίες, ρωτήστε τους δασκάλους πόσος χρόνος είναι αναγκαίος.

Συχνά ο δάσκαλος θα πει στους γονείς να περιορίσουν τη σχολική εργασία σε ένα λογικό χρονικό διάστημα παρά να ξοδεύει το παιδί τρεις έως τέσσερις ώρες κάθε βράδυ.

• βοηθήστε το παιδί σας να δημιουργήσει ένα περιβάλλον εργασίας στο σπίτι.
• εξασφαλίστε του ένα κατάλληλο μέρος για τις εργασίες του, ήσυχο και μακριά από την τηλεόραση
• μερικά παιδιά πάντως δουλεύουν καλύτερα με ένα χαμηλωμένο ραδιόφωνο
• μερικά παιδιά δουλεύουν καλύτερα καθώς μασάνε τσίχλα
• εξασφαλίστε του κατάλληλο φωτισμό
• αναπτύξτε ένα πρόγραμμα εργασιών που είναι σχετικά εύκολο να το συνηθίσει το παιδί
• μιλήστε στο παιδί σας για την ανάθεση σχολικών εργασιών
• εξετάστε τη δουλειά του παιδιού σας, για να δείτε αν είναι τελειωμένη και για να απαντήσετε σε ερωτήσεις
• βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας έχει τα απαραίτητα εργαλεία: μολύβια, ξύστρες, γραφείο (ή τραπέζι), υπολογιστή (αν είναι αναγκαίος)
• πολύ σημαντικό : αποφύγετε να κάνετε τη σχολική εργασία να φαίνεται σαν τιμωρία στο παιδί

αν το παιδί σας αγωνίζεται με το γράψιμο, το διάβασμα, τα μαθηματικά και απογοητεύεται, σκεφτείτε να ζητήσετε επιπλέον βοήθεια :

α) επικοινωνήστε με το δάσκαλο του παιδιού σας

β) ελέγξτε τι παρέχεται από το σχολείο

γ) επικοινωνήστε με ένα κέντρο αντιμετώπισης της δυσλεξίας

Μαριάννα Τριανταφυλλίδου