Είστε τρελά ερωτευμένοι με τον σύντροφό σας, αλλά θα αντέξει η σχέση σας στη δοκιμασία του χρόνου; Ο ψυχολόγος Τζον Γκότμαν, διευθυντής του μη κερδοσκοπικού Ινστιτούτου Έρευνας των Σχέσεων στην Ουάσιγκτον, έχει μελετήσει τις μακροχρόνιες σχέσεις περισσότερο από 20 χρόνια και μοιράζεται κάποιες από τις ανακαλύψεις του σχετικά με τα συστατικά της μακροπρόθεσμης επιτυχίας, απομυθοποιώντας στην πορεία μεγάλο μέρος της αίγλης της ρομαντικής αγάπης
– Μπορούν τα πράγματα που μάς κάνουν να ερωτευτούμε κάποιον άνθρωπο να μας βοηθήσουν να προβλέψουμε αν θα έχουμε μια επιτυχημένη μακροχρόνια σχέση;
Απ’ ό,τι ξέρω δεν μπορούν να βοηθήσουν σε καμία πρόγνωση.
– Τότε ποιος είναι ο ρόλος τους;
Η έλξη είναι ένας εξελικτικός μηχανισμός για την επιλογή συντρόφου, ώστε να μεγιστοποιηθεί η γενετική βιοποικιλομορφία και να εξασφαλισθεί η επιβίωση του είδους. Ωστόσο τα προξενιά είναι εξίσου σταθερά (αρκετές φορές ακόμη και πιο σταθερά) με τις σχέσεις που δομήθηκαν με βάση την αγάπη. Η ρομαντική αγάπη δεν φαίνεται να είναι απαραίτητη για μια σταθερή σχέση, υπάρχουν μάλιστα ενδείξεις ότι μπορεί να θολώσει την κρίση».
– Αυτό σημαίνει ότι η ρομαντική σχέση είναι ανεπαρκές θεμέλιο για έναν γάμο;
«Ναι, συμφωνώ με αυτή την πρόταση. Σε μια μακροχρόνια σχέση ο ρομαντισμός, το σεξ και το πάθος είναι κατά πολύ διαφορετικά απ’ ό,τι ήταν στα αρχικά στάδια της έλξης. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι η αγάπη και ο ρομαντισμός έχουν πεθάνει. Νομίζω ότι είναι πολύ όμορφα πράγματα και μπορούν να είναι η βάση μιας σχέσης. Μέρος του προβλήματος είναι ότι οι άνθρωποι δεν ξέρουν τι να ψάξουν όταν φλερτάρουν».
– Τι θα έπρεπε να ψάχνουν;
«Τα σημάδια είναι στην πραγματικότητα πολύ απλά. Καταρχήν, σου συμπεριφέρεται ο άλλος με αγάπη, τρυφερότητα και σεβασμό; Νιώθεις ότι υπάρχει στήριξη και στοργή; Νιώθεις ότι κυλάει ο χρόνος όταν είσαι με αυτόν τον άνθρωπο; Είναι εύκολο να είστε μαζί; Σου αρέσει ο εαυτός σου όταν είσαι με αυτόν τον άνθρωπο;
Καθώς δύο άνθρωποι έρχονται κοντά ο ένας στον άλλον, το επόμενο πράγμα που πρέπει να κοιτάξεις είναι το αίσθημα ότι μπορείτε να δημιουργήσετε μια αίσθηση κοινού σκοπού, νοήματος και αξιών. Νομίζω ότι αυτό αρκεί για να προχωρήσεις και να αρχίσεις να σκέφτεσαι για μια μακροχρόνια σχέση».
– Πώς μελετάτε τις σχέσεις επιστημονικά;
«Τα περασμένα 20 χρόνια έχουμε μελετήσει ζευγάρια σε όλο το χρονικό φάσμα μιας σχέσης, από ανθρώπους που μόλις παντρεύτηκαν ως ζευγάρια ογδοντάχρονων. Το ερώτημα που κάναμε είναι αν υπάρχει κάποια διαφορά σε σχέση με τους ανθρώπους που έχουν χωρίσει. Με τον καιρό συνειδητοποιήσαμε ότι υπάρχουν κάποια λίγα συγκεκριμένα πράγματα που κάνουν δύο σύντροφοι στις επιτυχημένες σχέσεις».
– Μπορείτε να μας πείτε κάποια από αυτά;
«Ανακαλύψαμε ότι μπορούμε να προβλέψουμε με ποσοστό επιτυχίας πάνω από 90% τι θα συνέβαινε σε μια σχέση τα επόμενα τρία χρόνια, παρακολουθώντας τη φυσιολογία και τη συμπεριφορά ενός ζευγαριού κατά τη διάρκειας μιας συζήτησης όπου διαφωνούσαν και μαθαίνοντας από τους ίδιους για το παρελθόν τους. Στα ζευγάρια όπου η σχέση είχε διάρκεια ζωής, η αναλογία θετικών προς αρνητικών δηλώσεων ήταν πέντε προς ένα. Σε όσους η σχέση σύντομα κατέρρεε, η αναλογία ήταν ένα προς ένα».
– Μπορούμε πραγματικά να συνοψίσουμε την πολυπλοκότητα των σχέσεων σε λίγους απλούς κανόνες;
«Πιστεύω ότι πράγματι η προσέγγιση αυτή είναι επιστημονική. Άλλωστε μπορούμε να προβλέψουμε με ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά το τι μέλλει γενέσθαι. Εξυπακούεται ότι η τελική κρίση θα είναι αν μπορέσουμε να φέρουμε αλλαγές σε μια σχέση. Το σεξ, ο ρομαντισμός και το πάθος δεν λειτουργούν ως διά μαγείας. Η λειτουργία τους είναι αρκετά απλή. Υπάρχει μια συνταγή για να δημιουργηθούν στις μακροχρόνιες σχέσεις. Υπάρχει τρόπος για να γίνει αυτό».
– Ποια είναι η συνταγή;
«Το πρώτο πράγμα είναι ότι το σεξ, ο ρομαντισμός και το πάθος έχουν να κάνουν με το να λαμβάνεις πληροφορίες και ενέργεια και όχι με το να τα μεταδίδεις. Οπότε το θέμα δεν είναι να είσαι σέξι ή ελκυστικός· το θέμα είναι να σε ενδιαφέρει πραγματικά ο σύντροφος σου, να είσαι δεκτικός απέναντι του, να παίρνεις μέσα σου ένα βαθύ και θεμελιώδες κομμάτι του. Είναι μια συνεχής επιλογή να σε ενδιαφέρει ο άλλος, να παραχωρείσαι σε αυτόν».
– Δεν πιστεύετε στη μαγεία της αγάπης;
«Πιστεύω ότι είναι ψέμα. Σημαίνει ότι αποσείεις κάθε ευθύνη του έργου να κάνεις μια σχέση να λειτουργήσει ομαλά. Μπορείς να είσαι σαν τον Γούντι Άλεν, να ερωτευτείς τη θετή κόρη σου και να πεις: «Δεν μπορώ να κάνω τίποτε, είμαι ερωτευμένος». Ο κόσμος νομίζει ότι είναι οι φερομόνες του που με κάποιον τρόπο δημιουργούν αισθήματα αγάπης ή ότι η υπόφυση λαμβάνει τα ηνία και εκκρίνει τις κατάλληλες ορμόνες. Αντιθέτως, οι άνθρωποι φέρουν σημαντικό μερίδιο ευθύνης για την αγάπη και για τη συναισθηματική και σεξουαλική πίστη σε μια σχέση. Για παράδειγμα, μπορώ να πάω σε ένα κατάστημα και να δω μια όμορφη γυναίκα, αλλά απλώς να συνεχίσω με τη δουλειά μου. Κάποιος άλλος μπορεί να σκεφτεί ότι είναι όμορφη και μετά να αναρωτηθεί τι θα γινόταν αν της το έλεγε. Έτσι δίνει στον εαυτό του την άδεια να διασχίσει ένα κατώφλι, ακόμη και αν βρίσκεται σε μια σταθερή σχέση. «Πού είναι το κακό σε ένα μικρό σχόλιο; «λέει. Ωστόσο τότε μπορεί να αναλάβει δράση η βιοχημεία της αγάπης. Σε κάθε ιδιαίτερη συζήτηση που κάνεις εκκρίνεις οξυτοκίνη, δημιουργείς έναν δεσμό».
– Είναι κάποιοι άνθρωποι ως εκ της φύσεώς τους καλοί στις σχέσεις;
«Ναι. Τους αποκαλώ «μάστορες των σχέσεων». Τέτοιοι άνθρωποι συνηθίζουν να ψάχνουν στους άλλους πράγματα που μπορούν να εκτιμήσουν. Ψάχνουν να βρουν πράγματα για τα οποία μπορούν να πουν «ευχαριστώ». Στο άλλο άκρο βρίσκονται οι «καταστροφείς των σχέσεων», οι οποίοι εστιάζονται στα λάθη του συντρόφου τους, τα οποία συνεχώς αναζητούν».
– Ποια είναι τα γνωρίσματα μιας κακής σχέσης;
«Έχουμε ανακαλύψει τέσσερα στοιχεία που είναι πιο διαβρωτικά απ’ οτιδήποτε άλλο -τα αποκαλούμε «οι τέσσερις καβαλάρηδες της Αποκάλυψης». Ίσως το πλέον αρνητικό από όλα είναι η περιφρόνηση: άμεσες προσβολές, σαρκασμός, αίσθηση ανωτερότητας έναντι του συντρόφου – ένας αέρας ανωτερότητας είναι ο πιο προβλέψιμος προάγγελος διαζυγίου. Η συνεχής κατάκριση είναι επίσης ένα δείγμα μιας σχέσης που δεν οδηγεί πουθενά, καθώς και η αμυντική στάση απέναντι στον άλλον, π.χ. όταν αντιδράς σε ένα παράπονο σαν να είσαι το αθώο θύμα Αν συμπεριφέρεσαι κατά αυτόν τον τρόπο, δεν αναλαμβάνεις τις ευθύνες σου για το πρόβλημα Το τελικό γνώρισμα είναι η κωλυσιεργία ή η συναισθηματική αποχώρηση από την αλληλεπίδραση. Αυτό μπορούμε εύκολα να το δούμε στο εργαστήριο, όταν κάποιος δεν «παραχωρεί στον σύντροφο του τα συνηθισμένα κανάλια επικοινωνίας με τη γλώσσα του σώματος. Συνήθως τέτοιοι άνθρωποι κοιτάζουν αλλού και σταματούν να απαντούν».
– Δεν συναντώνται αυτά τα στοιχεία και στις καλές σχέσεις;
«Η κατάκριση και η αμυντική στάση βρίσκονται σε όλες τις σχέσεις. Η διαφορά είναι ότι ένας «μάστορας των σχέσεων» θα προσέξει ότι κάτι δεν πάει καλά και θα προσπαθήσει να διορθώσει την κατάσταση. Μελέτησα για περίπου δύο χρόνια τι είναι αυτό που στέφει με επιτυχία αυτές τις προσπάθειες διόρθωσης προτού συνειδητοποιήσω ότι αντί να παρατηρώ τον άνθρωπο που έκανε την προσπάθεια, έπρεπε να προσέχω τον άλλον: τελικά αυτό που κάνει τη διαφορά είναι να δέχεσαι την προσπάθεια του συντρόφου σου για αποκατάσταση».
– Μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα σε μια σχέση που δεν λειτουργεί ομαλά;
«Είναι φυσικό η οικειότητα να χάνεται αν δεν προσπαθείς συνειδητά να τη διατηρείς ζωντανή. Καθώς η ζωή ξετυλίγεται, δύο σύντροφοι μπορεί να βρεθούν στη θέση να αγνοούν ο ένας τον άλλον και να σταματήσουν να ερωτοτροπούν. Εστιάζονται στα παιδιά τους ή στη δουλειά τους. Αλλά μπορείς να μάθεις τι να κάνεις αν αρχίζεις να δέχεσαι επίθεση από τους «τέσσερις καβαλάρηδες». Υπάρχει επιστημονική βάση που στηρίζει αυτό το συμπέρασμα. Μπορούμε να μάθουμε από τους «μάστορες των σχέσεων» και να αποτρέψουμε τη δημιουργία προβλημάτων».
ΒΗΜΑ Science
