Το χρήμα είναι σαν την κοπριά. Όταν συσσωρεύεται, τρέφει παράσιτα και παράγει δυσοσμία, αλλά όταν διασπείρεται στη φύση, φέρνει αποτελέσματα και χαρίζει αφθονία. Η συσσώρευση χρημάτων στους λίγους βλάπτει σοβαρά την υγεία των πολλών. Ο πλούτος και η πείνα είναι δίδυμα τέκνα του καπιταλισμού. Αδικημένοι και αδικούντες εναλλάσσονται, όπως οι ισχνές και οι παχιές αγελάδες των φαραώ, καθώς οι θυσίες των αμνών (μεσαία τάξη) συνεχίζονται. Οσο το χάσμα του χρήματος μεγεθύνεται τόσο βαθαίνει το ρήγμα της εθνικής ομοψυχίας. Μόνο η πείνα διαιρεί ομοεθνείς και ομοθρήσκους σε δύο μισητούς εχθρούς. Οι άνθρωποι οργανώθηκαν σε κοινωνίες για να πολλαπλασιάσουν τις δυνατότητές τους μπροστά στα πολλαπλά μειονεκτήματα του μεμονωμένου βίου. Η ιδέα παραμένει άριστη· η εφαρμογή χωλαίνει.

O Aπόστολος Παύλος όπως τον απεικόνισε ο μεγάλος Γερμανός ζωγράφος και θεωρητικός Albrecht Dürer.

Η πενία αφυπνίζει. Η οργή κυοφορεί επαναστάσεις. Ριζικές αλλαγές καταστάσεων και προσώπων. Αυτές οδηγούν σε ολική αναμόρφωση του πολιτεύματος. Διακηρύξεις ισονομίας και ισοπολιτείας επανεφαρμόζονται. Σοφοί και θεοί επιστρατεύονται, θεραπεύοντας και οι δύο πληγές με το θαυματουργό ίαμα, την (κοινωνική) Αγάπη.

Τον 9ο αι. μ.Χ. ένας έμπορος ονομαζόμενος Μωάμεθ επαναστατεί ενάντια στη χαοτική αδικία των προϊσλαμικών καθεστώτων. Κάθε φύλαρχος ήταν κληρονόμος του τοπικού θεού. Τον 20ό αι. μ.Χ. ο Bin Laden επιχειρεί να ανασυντάξει τους πιστούς του Ισλάμ (islam = υποταγή στον Προφήτη) ενάντια στους διεφθαρμένους ηγέτες των ισλαμικών καθεστώτων της ίδιας περιοχής. Η ίδια η γέννηση του Ισλάμ πριν από 1.300 έτη σηματοδοτεί τη ρήξη με την προϊσλαμική αραβική παράδοση. Κάτι ανάλογο είχε συμβεί αιώνες νωρίτερα, όταν οι δώδεκα φυλές του Ισραήλ πέρασαν από την Παλαιά στην Καινή Διαθήκη και τις συνταγματικές διακηρύξεις των τεσσάρων Ευαγγελίων. Ολες οι νεότερες μονοθεϊστικές θρησκείες διδάσκουν ισονομία και αγάπη. «Αδελφούς» προσφωνεί ο Απόστολος Παύλος τους χριστιανούς. Την ίδια λέξη χρησιμοποιεί και ο Μωάμεθ για τους πιστούς. Συντρόφους (αδελφούς συνεστιαζόμενους) τους αποκαλεί ο Marx.

Tο 1980 ο Bin Laden προσπαθεί να δυναμιτίσει την καθεστωτική αδικία στην πατρίδα του Προφήτη προτείνοντας αυστηρή και κατά γράμμα εφαρμογή του Κορανίου. Το ίδιο ακριβώς έκανε ο Λούθηρος 500 έτη νωρίτερα στη Γερμανία διδάσκοντας τον προτεσταντικό φονταμενταλισμό. Η θρησκεία ως κοινωνικό καθεστώς με «σύνταγμα» το Ευαγγέλιο. Γιατί οι λαοί αδικούν και αδικούνται ενώ η αδικία επιτυγχάνει αειφόρο άνθηση; Το μυστικό κρύβεται στο είδος της εκπαίδευσης. Και στο ποια εκ των δύο επιδοτείται.

Η παιδεία καθιστά ικανά τα λιποβριθή εγκεφαλικά κύτταρα να παράγουν αιώνια άυλη υπερδύναμη. Υπάρχουν, όμως, δύο ειδών εκπαιδεύσεις. Η «μηχανιστική» εστιάζει στην επακριβή απομνημόνευση και αποδοχή γεγονότων με σκοπό τη δημιουργία ενός συνόλου υποσυνείδητων οργανωμένων ψυχικών αντανακλαστικών που διέπουν τη συμπεριφορά και τις ενέργειες του ατόμου.

Σκοπός αυτής η δημιουργία εγκεφάλων παραγωγής «φωτοαντιγράφων», εκπαιδευμένων άβουλων φοροαποδοτικών στρατευσίμων. Η ελεύθερη, «ανασυνθετική» παιδεία επικεντρώνεται στο γεγονός. Το αναλύει «εις τα εξ ων συνετέθη». Ερευνά το αίτιο και το αιτιατό. Και αξιολογεί ανασυνθέτοντας. Η πρώτη διδάσκεται δωρεάν με εγγύηση την εισαγωγή στα ελληνικά (μόνον) πανεπιστήμια. Οι σουνίτες και οι σιίτες έχουν βιώσει σκληρές εμπειρίες από την εφαρμογή των εκπαιδευτικών αυτών συστημάτων. Εκεί όπου η σαρία υλοποιεί το δόγμα ότι η θεολογία είναι το μεταφυσικό θεμέλιο του δίκαιου νόμου για (αν)ομοιόμορφο θρησκευτικό (οικο)νομικό νόημα ζωής.

Στη φτώχεια αποδιδόταν η πρόωρη θνησιμότητα. Σήμερα, η «εκπαιδευτική νοημοσύνη» βοηθά να αποφεύγουμε λάθη – πάθη (παθήσεις). Καπιταλιστικό δόγμα: «Ο μη εργαζόμενος μηδέ εσθιέτω».

Πόσο, όμως, αναβαθμίζουν τον άνθρωπο τα συστήματα αυτά; Το προσδόκιμο επιβίωσης (μακροζωία και ευζωία) ενός λαού παραμένει ο βασικότερος δείκτης κοινωνικής προόδου. Οι οργανωμένες κοινωνίες χαρίζουν ζωή άξια να τη ζήσει κανείς. Λαοί που απώλεσαν την ισχύ τους έχασαν χρόνια ζωής. Στα πρώτα 10 χρόνια της πτώσης του υπαρκτού σοσιαλισμού, οι Ρώσοι έχασαν 4,3 έτη. Εκτοτε, τα επανακτούν, ενώ οι πωλήσεις αλκοόλ, καπνού και λίπους παρουσιάζουν «αντικατοπτρική» μείωση. Ανάλογα ελαττώθηκαν και οι αυτοκτονίες.

Η «ολική υγεία και ευημερία» αποτελούν το ζητούμενο. Σωματική και ψυχική, ατόμου και κοινωνίας. Αυτή διασφαλίζεται μέσω πρόληψης και εκπαίδευσης. Η «ολική υγεία» σηματοδοτεί και επιβραβεύει την προσωπική και κοινωνική ωριμότητα. Η μείωση του καπνίσματος δεν απαιτεί χρήμα. Η διακοπή του τσιγάρου προσφέρει χρηματικό έπαθλο στον πρώην καπνιστή 15.000 € εντός πέντε ετών. Ολοι μας γνωρίζουμε αριθμητική.

Ελάχιστοι καπνιστές χρησιμοποιούν «ανασυνθετική» κοστολόγηση των πράξεών τους. Η παιδεία βάσει της διδακτέας ύλης δύναται να προκαλέσει «ψυχική τύφλωση», π.χ. το παιδί που βλέπει τη μητέρα του να καπνίζει εύκολα αθωώνει το τσιγάρο. Αλλα εκπαιδευτικά συστήματα προκαλούν δεξιόστροφο ή αριστερόστροφο στραβισμό ή χρήση της δεξιάς ή αριστερής λωρίδας του δρόμου ως λωρίδας ορθής οδήγησης.

Ο καρκίνος του πνεύμονα πριμοδοτείται από τον «καρκίνο του πνεύματος». Ο δεύτερος είναι πιο επικίνδυνος από τον πρώτο. Η δηλητηρίαση του εγκεφάλου ηγείται και προηγείται των πάντων.

Στην Ινδία και την Κίνα, η αύξηση των εξαγωγών προσφέρει άφθονο χρήμα. Ωστόσο, η παιδική θνησιμότητα, ένας ακόμη δείκτης κοινωνίας ικανής να προστατεύσει τα παιδιά της, θυμίζει Ελλάδα της δεκαετίας του ’40. Στις χώρες αυτές, μαζί με τα κράτη της κεντρικής και νότιας Αφρικής, οι εισροές συναλλάγματος πλημμυρίζουν τις τσέπες λίγων. Η ελονοσία, η χολέρα, η φυματίωση αποδεκατίζουν τους λαούς, όπως γινόταν στην Ελλάδα το ’20.

Σήμερα, η θνησιμότητα λόγω εμφράγματος και εγκεφαλικού βελτιώθηκε σημαντικά με την ταχεία και προσεκτική αντιπηκτική αγωγή. Αρα, η γρήγορη μεταφορά του ασθενούς σε άκρως εξειδικευμένη εντατική καθίσταται αναγκαία. Συνήθως, όμως, λόγω συνθηκών και κυκλοφορίας (και στην Αθήνα και στην Καρδιολογική του Χάρβαρντ), σπάνια ο εμφραγματίας φτάνει εγκαίρως στο νοσοκομείο. Η προχωρημένη αυτή επιθετική αντιπηκτική αγωγή προϋποθέτει επακριβή διάγνωση. Επομένως, τα 120 λεπτά λειτουργούν ως δαμόκλειος σπάθη. Είναι παράξενο, όμως, να αγνοούν οι πάντες ότι έχουν τη δυνατότητα αποφυγής εμφράγματος κατά τους 120 προηγούμενους μήνες με το να ακολουθήσουν απλούς και ανέξοδους τρόπους πρόληψης.

Οι συνθήκες έντονου κοινωνικού ανταγωνισμού φθείρουν τη σωματική και ψυχική υγεία, ευνοώντας την εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων. Η αγωνία της εργασίας ή της ανεργίας, η οικονομική ανέχεια, το πρόσφατο διαζύγιο και η κατάθλιψη ενοχοποιούνται για ψυχοπαθολογικά προβλήματα. Οι επί μακρόν άνεργοι στις ΗΠΑ παρουσιάζουν τριπλάσιο αριθμό αιφνίδιων θανάτων. Ωστόσο, η πραγματικότητα παραμένει πιο πολύπλοκη. Χαμηλόμισθες μαύρες στις ΗΠΑ παρουσιάζουν την ίδια υψηλή προδιάθεση για έμφραγμα όσο στα 50 τους οι λευκές που έχουν μεγαλώσει ορφανές. Οι συνομήλικές τους λευκές που έχουν ζήσει κοντά και στους δύο γονείς τους έχουν 12% μικρότερη πιθανότητα εμφράγματος.

Συχνά, στη φτώχεια αποδίδεται η πρόωρη απώλεια ζωής. Σήμερα, αποκρυπτογραφείται ότι η «εκπαιδευτική νοημοσύνη» θωρακίζει το άτομο, καθιστώντας το ικανό να αποφεύγει λάθη – πάχη – πάθη (παθήσεις). Καπιταλιστικό δόγμα: «Ο μη εργαζόμενος μηδέ εσθιέτω».

Υπάρχει όμως και η διαφορετική εκδοχή, όπως αυτή απεικονιζόταν στο χάλκινο σύμπλεγμα του Κηφισόδοτου στο μέσον της αρχαίας αγοράς: Η Ειρήνη κρατά τον μικρό Πλούτο στην αγκαλιά. Η ευημερία και ο πλούτος συνυπάρχουν όταν χειραφετούνται από την ειρήνη.

Κείμενο: Dr Στέφανος Καραγιαννόπουλος, Καθηγητής Παθολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.