Όλοι χρειαζόμαστε σχέσεις αγάπης και συντροφικότητας για να έχουμε μια αίσθηση προσωπικής ικανοποίησης και πληρότητας. Κάποιοι άνθρωποι όμως, εξαρτώνται υπερβολικά από τους άλλους, προσκολλώνται και στηρίζουν τη ζωή και την ευτυχία τους στον άλλο.
Κάνουν τα πάντα για να ευχαριστήσουν το σύντροφό τους, βάζουν οτιδήποτε άλλο σε δεύτερη μοίρα και παρότι μπορεί να υποφέρουν, προσπαθούν να κρατήσουν τη σχέση με οποιοδήποτε κόστος γιατί φοβούνται την εγκατάλειψη και τη μοναξιά. Όταν πιστεύεις ότι δεν μπορείς να ζήσεις αν δεν έχεις κάποιον που σε λατρεύει, τότε το να έχεις μια σχέση γίνεται το σημαντικότερο πράγμα στη ζωή σου και θα κάνεις τα πάντα για να βρεις έναν σύντροφο και “να επιβιώσεις”. Αυτό είναι εξάρτηση.
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της συναισθηματικής εξάρτησης
Το συναισθηματικά εξαρτημένο άτομο βασίζεται στους άλλους προκειμένου να καλύψει τις συναισθηματικές του ανάγκες, να αποφύγει τον πόνο και να διατηρήσει τη συναισθηματική του ισορροπία. Βαθιά μέσα του υπάρχει η πεποίθηση ότι πρέπει να είναι αφοσιωμένος σε κάποιον για να μπορέσει να επιβιώσει και να είναι πλήρης. Φοβάται πολύ το ενδεχόμενο της μοναξιάς και συχνά προσκολλάται σε προβληματικές ή ακόμη και επικίνδυνες σχέσεις αντί να αντιμετωπίζει τον πόνο και τους φόβους του.
Η ζωή του συναισθηματικά εξαρτημένου ατόμου είναι πολύ δύσκολη. Πρέπει συνεχώς να προσέχει ώστε να λέει αυτά που “πρέπει”, να κάνει αυτά που “πρέπει” και να δείχνει όπως “πρέπει”, προκειμένου να πάρει την αγάπη και την αποδοχή που χρειάζεται. Τα συναισθήματα και η διάθεσή του καθορίζονται από το κατά πόσο ικανοποιείται η ανάγκη του για αγάπη και αποδοχή. Νιώθει υπέροχα όταν παίρνει την πολυπόθητη επιβεβαίωση και έρχεται σε απόγνωση όταν το αντικείμενο της αγάπης του θυμώσει, γίνει επικριτικός ή φύγει.
Όλοι μας έχουμε σε κάποιο βαθμό γαλουχηθεί έτσι ώστε να αναπτύξουμε τάσεις εξάρτησης στις ερωτικές μας σχέσεις. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις γυναίκες, οι οποίες ακόμη εκπαιδεύονται έτσι ώστε να βάζουν σε πρώτο ρόλο τις σχέσεις και μετά την εργασία και την προσωπική ισχύ. Για τις γυναίκες, οι σχέσεις έχουν καθοριστική σημασία για να νιώθουν προσωπική ικανοποίηση και πληρότητα. Αυτό ισχύει ακόμη και αν μια γυναίκα δεν είναι συναισθηματικά εξαρτημένη.
Σε τι διαφέρει μια υγιής σχέση;
Μια σχέση αγάπης σίγουρα ενισχύει την αυτοεκτίμησή μας, δίνει μεγαλύτερο νόημα στη ζωή μας και μπορούμε να κάνουμε κάποιους συμβιβασμούς προκειμένου να τη διατηρήσουμε. Η διαφορά από την εξάρτηση έχει να κάνει με το κατά πόσο αυτή η σχέση προσδιορίζει την προσωπική μας ταυτότητα. Σε μια υγιή σχέση, οι σύντροφοι γνωρίζουν ότι έχουν ο καθένας τη δική του ζωή να ζήσει – είτε μαζί είτε χωρίς τον άλλον. Διατηρούν την αίσθηση της προσωπικής ταυτότητας και ισχύος και δεν αναζητούν σκοπό και νόημα αποκλειστικά από τον αγαπημένο τους.
Τι κρύβεται πίσω από την τάση για συναισθηματική εξάρτηση;
Σε πολλές περιπτώσεις, το πρόβλημα έχει τις ρίζες του στην παιδική ηλικία του ατόμου, όπου δεν καλύφθηκαν οι βασικές του ανάγκες για αγάπη, φροντίδα και ασφάλεια. Αυτό αφήνει στο παιδί μια αίσθηση εσωτερικού κενού και ενδεχομένως έναν χρόνιο φόβο εγκατάλειψης και μοναξιάς. Έτσι μπαίνει σε μια μόνιμη αναζήτηση ασφάλειας, αγάπης και φροντίδας από τους άλλους.
Στην ενήλικη ζωή, η εξάρτηση από κάποιον άλλο άνθρωπο είναι ένα είδος αυτο-εγκατάλειψης. Ας φανταστούμε το συναισθηματικό κομμάτι του εαυτού μας ως ένα εσωτερικό παιδί. Όταν εξαρτώμαστε συναισθηματικά από άλλους, είναι σαν να δίνουμε το εσωτερικό μας παιδί για υιοθεσία. Αντί να μάθουμε να παίρνουμε την ευθύνη για την προσωπική μας ευτυχία, αγαπώντας και αποδέχοντας τον εαυτό μας, παραδίδουμε το εσωτερικό μας παιδί σε άλλους για αγάπη και αποδοχή – κάνοντας τους άλλους υπεύθυνους για τα συναισθήματά μας. Αυτή η εσωτερική αυτο-εγκατάλειψη θα προκαλεί πάντα έναν βαθύ πόνο χαμηλής αυτοεκτίμησης, που θα μας κάνει να εξαρτώμαστε από άλλους για να νιώθουμε ότι αξίζουμε.
Πώς ξεπερνάμε την τάση να εξαρτώμαστε από τους άλλους;
Η απόκτηση αυτογνωσίας παίζει ουσιαστικό ρόλο για να έχουμε υγιείς προσωπικές σχέσεις. Χρειάζεται να έρθουμε σε επαφή με τον εσωτερικό πόνο, την αίσθηση κενού και τους φόβους μας και να μάθουμε νέους, πιο “υγιείς” τρόπους να διαχειριζόμαστε αυτή την οδύνη. Πρέπει να χτίσουμε τη δική μας εσωτερική πηγή ασφάλειας και να μάθουμε να καταφεύγουμε σ’ αυτήν αντί να αναζητούμε μονίμως έναν εξωτερικό “γονέα”. Όταν καταφέρουμε να αποκτήσουμε μια καλή σχέση εμπιστοσύνης με τον εαυτό μας, τότε θα έχουμε επιτυχία και στις σχέσεις μας με τους άλλους.
Παναγιώτα Δ. Κυπραίου, Ψυχοθεραπεύτρια – Συντονίστρια Σχολών Γονέων, www.psychotherapeia.net.gr
