ηθική

Τι πρέπει να γνωρίζετε για την Ηθική του Kant με λίγα λόγια

Ο Immanuel Kant (1724-1804) θεωρείται γενικά ένας από τους βαθύτερους και πρωτότυπους φιλόσοφους που έζησαν ποτέ. Είναι εξίσου γνωστός για τη μεταφυσική του –το θέμα της «Κριτικής του Καθαρού Λόγου» και για την ηθική φιλοσοφία που περιγράφεται στο «Έργο της Μεταφυσικής των Ηθών» και «Κριτική της Πρακτικής Λόγου» (αν και το «Έδαφος» είναι το πολύ πιο εύκολο να κατανοήσουν οι δύο). [...]

Ο Χρυσός Κανόνας της αμοιβαίας συμπεριφοράς

Ο Χρυσός Κανόνας μας λέει ότι πρέπει να συμπεριφερόμαστε στους άλλους σύμφωνα με το πως θα επιθυμούσαμε να μας συμπεριφέρονται οι άλλοι. Είναι μια από τις πιο συνηθισμένες ηθικές αρχές που βρίσκεται σε πολλές θρησκείες και πολιτισμούς. Μπορεί να θεωρηθεί ως η ηθική της αμοιβαιότητας σε ορισμένες θρησκείες, αν και άλλες θρησκείες το αντιμετωπίζουν διαφορετικά. Μπορεί δε να εμφανιστεί είτε ως θετική είτε ως αρνητική εντολή που διέπει τη συμπεριφορά, όπως: [...]

Το ηθικό δίλημμα – πρόβλημα του τραίνου

Το 1967 η Philippa Foot παρουσίασε το δίλημμα του τρένου (the Trolley Problem) και πολύ γρήγορα έγινε ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα θέματα τόσο της ηθικής όσο και της φιλοσοφίας. Το δίλημμα έχει ως εξής: Στις σιδηροδρομικές γραμμές είναι δεμένοι πέντε ανυποψίαστοι άνθρωποι και ένα τρένο πλησιάζει προς το μέρος τους φρενάροντας. Εσύ στέκεσαι πάνω στην πεζογέφυρα που διασχίζει κάθετα τις γραμμές του τρένου και βλέπεις το δράμα να εκτυλίσσεται. Αν δεν ακινητοποιηθεί το τρένο οι πέντε άνθρωποι σίγουρα θα σκοτωθούν. [...]

Η ηθική αρχή του Χρυσού Κανόνα

Η ηθική αρχή, γνωστή ως ο Χρυσός Κανόνας, αποδίδεται με την έκφραση «Κάνε στους άλλους αυτά που θα ήθελες να σου κάνουν». Παρόλο που ο όρος Χρυσός Κανόνας δεν φαίνεται να χρησιμοποιήθηκε πριν από τον δέκατο όγδοο αιώνα, η υποβόσκουσα ιδέα – ή πιο σωστά, η ομάδα από υποβόσκουσες ιδέες- είναι παμπάλαια. Εμφανίζεται με παρόμοιο τρόπο σχεδόν σε κάθε ηθικό κώδικα ή ηθικό σύστημα, θρησκευτικό ή κοσμικό, και ως εκ τούτου θεωρείται ότι αποτείνεται σε μία από τις πιο θεμελιώδεις ηθικές απόψεις ή ένστικτο μας. [...]

Αλαίν ντε Μπενουά: Είκοσι πέντε αρχές «ηθικής»

Δεν έχω μεγάλη συμπάθεια στον όρο «ηθική». Γνωρίζω πολύ καλά την «γενεαλογία» της, την οποία θεωρώ ότι διαφώτισε αρκετά καλά ο Νίτσε. Τείνω άλλωστε να πιστέψω ότι υπάρχουν τόσες πολλές «ηθικές» όσα και τα επίπεδα της ανθρωπότητος, πράγμα που βεβαίως παραπέμπει σε έναν σχετικό αριθμό. Αντιθέτως, πιστεύω πολύ στις αρχές που μπορεί να είναι ταυτοχρόνως και κανόνες ζωής (καθώς η κάθε ιστορική πορεία πραγματοποιείται από τον μύθο στις αρχές δια μέσου κάποιας ιδέας). Καταθέτω λοιπόν εδώ τις δικές μου αρχές, στις οποίες θέλω να πιστεύω ότι μένω κατά κανόνα συνεπής. [...]

Θεμελιώνοντας την ηθική στη φυσική και την ευτυχία στη μελέτη της φύσης

Όλα όσα απασχολούσαν τον Επίκουρο στην ηθική φιλοσοφία του είχαν πρακτικό προσανατολισμό: την κατάκτηση της ανθρώπινης ευτυχίας. Τον ίδιο προσανατολισμό, πίστευε ο φιλόσοφος, οφείλει να έχει κάθε θεωρητική ενασχόληση – και η επιστημονική ενασχόληση με τη φύση. [...]

Ιmmanuel Kant: «Η ηθική είναι το δόγμα που μας κάνει άξιους να ευτυχίσουμε»

Ο μεγάλος Γερμανός φιλόσοφος Immanuel Kant είναι ο φιλόσοφος του Διαφωτισμού που συνέδεσε πρώτος τον ορθολογισμό και τον εμπειρισμό τον 18ο αιώνα. Ξεκινώντας από την κριτική και την αμφισβήτηση της μεταφυσικής φιλοσοφίας έστρεψε το βλέμμα πέρα από την οντολογία, στην επιστημολογία. Το κέντρο για τον Καντ ήταν η γνώση. [...]

Η στωική ηθική

Σε γενικές γραμμές στον τομέα της ηθικής οι στωικοί απέρριπταν τον ηδονισμό, εκτιμούσαν την κοινωνική ζωή και συνιστούσαν ανάμειξη στην πολιτική. Σύμφωνα με την Αρχαία Στοά η ευτυχία βρίσκεται μέσα στην αρετή, όπου φτάνει όποιος ζει σύμφωνα με τη φύση. Ο Χρύσιππος δίδασκε ότι το οικειότερο πράγμα για κάθε ζώο είναι η σύστασή του και η επίγνωσή της. Οι τέλειες αρετές, δηλαδή η φρόνηση, η δικαιοσύνη, η ανδρεία, η σωφροσύνη, και όσες άλλες υπάγονται σε αυτές αποτελούν μορφές γνώσης. Ο ευδαίμων βίος είναι μία σειρά πράξεων ενάρετα επιτελεσμένων και σύμφωνα με τη φύση. Κάθε τι το ωφέλιμο είναι αγαθό μόνον όταν χρησιμοποιείται σωστά, και σύμφωνα με αυτή την έννοια η αρετή αποτελεί το μοναδικό αγαθό. [...]

Επικουρισμός και Πλάτων

Ως ‘επικουρισμός’ εννοείται γενικά το συνεπές σύστημα φιλοσοφικών θέσεων στους τομείς της φυσικής/μεταφυσικής, γνωσιοθεωρίας και ηθικής που παρήγαγε πρωτίστως ο φιλόσοφος της ελληνιστικής εποχής Επίκουρος (341-270 π.Χ.). Ο επικουρισμός πέτυχε σημαντική διάδοση κατά την ελληνιστική περίοδο, η δε επιρροή του ανιχνεύεται μέχρι και τους χρόνους της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Αν και υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να θεωρούμε ότι ο Επίκουρος αφιέρωσε το μεγαλύτερο μέρος της πνευματικής του ενέργειας σε θέματα φυσικής/μεταφυσικής και γνωσιοθεωρίας, ο ‘επικουρισμός’ συναρτάται σήμερα κυρίως με τις απόψεις του Επίκουρου στον χώρο της ηθικής. [...]

Η επιρροή του Πλάτωνα στον επικούρεια ηθική

Όπως θα περίμενε κανείς, οι απόψεις του Πλάτωνα στον χώρο της ηθικής απέχουν πολύ από τις αντίστοιχες του Επίκουρου, αν και είναι σαφές, χωρίς να έχει επαρκώς τονιστεί, ότι η ηθική αποτελεί τον τομέα εκείνο στον οποίο ο Επίκουρος έχει τις περισσότερες οφειλές στην πλατωνική σκέψη. Οι κύριες έννοιες εδώ είναι: η ευχαρίστηση/χαρά/ηδονή (ἡδονή), η λύπη/οδύνη/στενοχώρια (λύπη) και ο ηδονισμός. [...]

Η Ηθική στον Σενέκα

Τα φιλοσοφικά έργα του Σενέκα (Διάλογοι ή Επιστολές) είναι προσανατολισμένα στη στωική φιλοσοφία, η οποία εξακολουθούσε να διδάσκεται στον αρχαίο κόσμο (Αρχαία, Μέση και Νεότερη Στοά) για 600 συνεχόμενα χρόνια. Οι Στωικοί ήταν οι Έλληνες φιλόσοφοι της μεταγενέστερης αρχαιότητας, που έδωσαν υψηλό ηθικό τόνο στη διδασκαλία τους και έβλεπαν τον άνθρωπο, πάνω από όλα, ως ένα λογικό ον. Στα φιλοσοφικά του έργα, ο Σενέκας, δεν ασχολείται με τη βελτίωση της θεωρίας αλλά με την προσαρμογή της ελληνικής στωικής φιλοσοφίας στη ρωμαϊκή εποχή. Ο ίδιος προσπάθησε να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ φιλοσοφίας και πρακτικής ζωής. Με την προσπάθειά του αυτή ήθελε να τοποθετήσει την επίτευξη του φιλοσοφικού ιδεώδους μέσα στα όρια των δυνατοτήτων του μέσου ανθρώπου, να το καταστήσει ζωντανή δύναμη προσπελάσιμη στα άτομα μέσα στην κοινωνία προκρίνοντας από τα διάφορα ηθικά δόγματα των Στωικών εκείνα, που θεωρούσε ορθότερα και πιο ωφέλιμα, για να βασίζεται σε αυτά η ζωή. [...]