Βιώνουν οι γυναίκες και οι άντρες το στρες με τον ίδιο τρόπο; Έχουν τους ίδιους μηχανισμούς αντιμετώπισης; Πώς το να γνωρίζεις τις διαφορετικές αντιδράσεις στο στρες μπορεί να σε βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση και στη βελτίωση της επικοινωνίας στις σχέσεις σου αλλά και στην υγεία σου;

Τι λένε οι έρευνες;

Μέχρι τώρα, οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι οι άντρες και οι γυναίκες βιώνουν το στρες με τον ίδιο τρόπο, γνωστό και ως αντίδραση ‘fight or flight’ (δηλ. ‘μάχομαι ή φεύγω’). Αυτή δεν είναι άλλη από την αντίδραση που έχουμε όταν βρισκόμαστε σε μια στρεσογόνο κατάσταση, όπου είτε νιώθουμε την ορμή να την αντιμετωπίσουμε ακαριαία είτε τρέχουμε να φύγουμε από αυτήν το γρηγορότερο δυνατό. Αυτός είναι ένας πανάρχαιος μηχανισμός επιβίωσης, που αναπτύχθηκε από τότε που οι άνθρωποι κυνηγούσαν τα άγρια ζώα και γενικά ήταν εκτεθειμένοι πολύ συχνά σε απειλητικές συνθήκες για τη ζωή τους.

Σήμερα, οι έρευνες επιπρόσθετα δείχνουν ότι οι γυναίκες έχουν μια ευρύτερη ποικιλία αντίδρασης στο στρες πέρα από το ‘μάχομαι ή φεύγω’. Μια πρόσφατη έρευνα από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια (UCLA) για τη ‘βιοχημεία των σχέσεων’ δείχνει ότι οι γυναίκες αντιδρούν στο στρες με έναν καταρράκτη χημικών που εκκρίνονται στον εγκέφαλο και τις προτρέπει να φροντίζουν, να δημιουργούν και να διατηρούν φιλίες με άλλες γυναίκες.

Πώς γίνεται αυτό;

Όταν οι γυναίκες βρίσκονται σε κατάσταση στρες εκκρίνεται μια ορμόνη που ονομάζεται οξυτοκίνη, ή αλλιώς και ‘ορμόνη της αγάπης’. Αυτή η ορμόνη σχετίζεται μεταξύ άλλων με την καλή διάθεση, την εμπιστοσύνη και την ενσυναίσθηση (την ικανότητα δηλαδή να συναισθάνεσαι τον πόνο ή τη χαρά του άλλου). Η έκκριση της οξυτοκίνης φαίνεται να ‘μπλοκάρει’ την αντίδραση ‘μάχομαι ή φεύγω’ και αντί αυτού οι γυναίκες έχουν την τάση να φροντίσουν τα παιδιά ή/και να βρεθούν με άλλες γυναίκες, π.χ. να φτιάχνουν έναν καφέ και να αρχίζουν να κουβεντιάζουν και να δένονται συναισθηματικά. Όταν τελικά ασχοληθούν με κάποια φροντίδα ή φιλική συνεύρεση, τότε εκκρίνεται ακόμη περισσότερη οξυτοκίνη, το οποίο συντελεί σημαντικά στη μείωση του στρες και στη δημιουργία ενός αισθήματος χαλάρωσης.

Αυτό το αίσθημα χαλάρωσης δεν δημιουργείται και στους άνδρες με τον ίδιο τρόπο. Η ορμόνη τεστοστερόνη – η οποία εκκρίνεται στους άντρες σε μεγάλο βαθμό όταν αυτοί βρίσκονται σε κατάσταση στρες – φαίνεται να μειώνει τα ποσοστά της οξυτοκίνης, ενώ η γυναικεία ορμόνη οιστρογόνο φαίνεται να τα αυξάνει. Όταν οι άντρες βιώνουν στρες, συνήθως προτιμούν να ξεσπάσουν ή να πάνε κάπου μόνοι τους – κι όταν αισθανθούν έτοιμοι να επανέλθουν στην κατάσταση.

Οι φιλίες των γυναικών

Οι φιλίες μεταξύ των γυναικών μπορούν να είναι ιδιαίτερες και σημαντικές. Διαμορφώνουν το ποιες είναι και ενισχύουν το ποιες μπορούν να είναι. Απαλύνουν τις εσωτερικές τους αναταραχές, τις βοηθούν να είναι σε επαφή με τα συναισθήματά τους, γεμίζουν τα συναισθηματικά κενά από τη σχέση ή τον γάμο τους και τις βοηθάει να θυμούνται ποιες πραγματικά είναι. Αυτό τις διευκολύνει να έχουν βαθύτερη επαφή και επικοινωνία με τον εαυτό τους (και στη συνέχεια και με τους άλλους).

Το να βρίσκονται με τις φίλες τους μπορεί γενικά να βοηθήσει σημαντικά στο στρες που βιώνουν στην καθημερινή τους ζωή. Η μια επιστημονική έρευνα μετά την άλλη δείχνουν ότι οι φιλικές επαφές μειώνουν τις πιθανότητες για ασθένειες καθώς χαμηλώνουν την πίεση, τους υψηλούς καρδιακούς παλμούς και τη χοληστερόλη. Για παράδειγμα, μια έρευνα από το Harvard Medical School δείχνει ότι οι γυναίκες που έχουν κοντινές φίλες έχουν λιγότερες πιθανότητες να έχουν σωματικές ενοχλήσεις καθώς μεγαλώνουν και, επίσης, φαίνεται να ζουν την καθημερινότητα με περισσότερη χαρά κι αυτοπεποίθηση.

Από την άλλη, κάθε φορά που οι γυναίκες έχουν πολλή δουλειά είτε στον επαγγελματικό είτε οικογενειακό τομέα, το πρώτο πράγμα που τείνουν να παραμελούν είναι οι φιλίες τους. Αυτό πραγματικά μπορεί να μη βοηθάει, καθώς έτσι στερούνται μια πηγή δύναμης, που μπορεί να δράσει θετικά στις δύσκολες και στρεσογόνες συνθήκες που βιώνουν.

Αυτό που συνήθως χρειάζεται για να επικοινωνήσουν είναι χρόνος χωρίς πίεση, μέσα στον οποίο μπορούν να συζητήσουν και να μοιραστούν. Μια τέτοια εμπειρία μπορεί να είναι πολύ θεραπευτική για τις ίδιες, αλλά ακόμα και για τις σχέσεις τους.

Οι φίλοι, λοιπόν, βοηθούν στο να ζούμε καλύτερα και περισσότερο. Είναι φανερό ότι οι επιστημονικές έρευνες απλά επιβεβαιώνουν ή προσθέτουν από την αντικειμενική πλευρά πληροφορίες που ο καθένας, λίγο ως πολύ, μπορεί να γνωρίζει και από προσωπική εμπειρία.

Βεβαίως, επιπρόσθετα στο φύλο, ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και εκφράζει με το δικό του τρόπο τις συμπεριφορές και συναισθήματά του με πολλούς και διάφορους συνδυασμούς. Αυτό έχει να κάνει, επίσης, με την ιδιοσυγκρασία του ατόμου, την κουλτούρα του, τις εμπειρίες -τραυματικές και μη- που έχει από το παρελθόν κτλ.

Τα ευρήματα, ωστόσο αυτά είναι αρκετά σημαντικά, ώστε οι ερευνητές πλέον να εκτιμούν ότι η έλλειψη κοντινών φίλων μπορεί μεταξύ άλλων να έχει παρόμοιες βλαβερές συνέπειες με αυτές του καπνίσματος ή της παχυσαρκίας.

Τι λες εσύ;

• Πώς μπορείς να κατανοήσεις καλύτερα τον διαφορετικό ίσως τρόπο που αντιδράς εσύ και οι γύρω σου στο στρες;
• Ποιος είναι ο ρόλος της φιλίας και γενικά των διαπροσωπικών σχέσεων στην ποιότητα ζωής σου;
• Πώς πιστεύεις ότι θα μπορούσαν να επικοινωνούν καλύτερα και οι άντρες και οι γυναίκες τις ανάγκες τους όταν βρίσκονται σε μια δύσκολη ή στρεσογόνο κατάσταση;

Άρτεμις Αντωνίου, Σύμβουλος Ψυχολόγος και Συνθετική Θεραπεύτρια www.iatronet.gr