Αλήθεια, γιατί οι χωρισμοί πονούν τόσο πολύ, ακόμα κι όταν μια σχέση δεν είναι ικανοποιητική και δεν κάνει ευτυχισμένους τους δύο συντρόφους; Επειδή κάθε χωρισμός σημαίνει απώλεια όχι μόνο της σχέσης, αλλά και των κοινών εμπειριών, ονείρων και δεσμεύσεων των συντρόφων. Ξεκινά κανείς με πολύ ενθουσιασμό και αισιοδοξία μια σχέση, οπότε όταν αυτή αποτύχει, βιώνει απογοήτευση, ματαίωση και θλίψη. Αισθάνεται θυμό, κούραση, αμφιθυμία και αγωνία για το μέλλον. Τρομάζει στην ιδέα ότι θα νιώθει έτσι για πάντα και πιστεύει ότι δε θα το ξεπεράσει ποτέ.
Για ένα διάστημα είναι πιθανό να «υπολειτουργεί», π.χ. να είναι λιγότερο παραγωγικό στη δουλειά ή να προσέχει λιγότερο τους άλλους και να επικεντρωθεί στον εαυτό του. Ο χωρισμός συνήθως συνοδεύεται από το κλείσιμο στον εαυτό και την απομόνωση. Σταδιακά, αρχίζει το άνοιγμα προς τον έξω κόσμο, το οποίο επιτρέπει στο άτομο να δημιουργήσει ξανά σχέσεις εμπιστοσύνης, να επιστρέψει στην ασφάλεια των ήδη υπαρχόντων σχέσεων και να στηριχτεί σε αυτές για να ανακουφιστεί από τον πόνο των πληγών του και να πατήσει στα πόδια του. Σε αυτή τη διαδικασία, πολλές φορές, το άτομο προς έκπληξή του ανακαλύπτει ότι δεν είναι μόνο του και ότι οι εμπειρίες των γύρω του μοιάζουν με τη δική του.
Η διεργασία του πένθους μιας σχέσης περιλαμβάνει ορισμένα στάδια παρόμοια με αυτά της απώλειας ενός ανθρώπου. Βέβαια, κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και δεν είναι σαφές και απόλυτα ορισμένο το χρονικό διάστημα που παραμένει σε κάθε στάδιο, ούτε είναι πάντα ευδιάκριτα τα όρια μεταξύ αυτών των σταδίων, π.χ. μπορεί να γυρίσει σε προηγούμενο στάδιο ή μπορεί να βιώνει συναισθήματα που παραπέμπουν σε δυο διαφορετικά στάδια. Σε γενικές γραμμές, τα στάδια από τα οποία διέρχεται το άτομο μέχρι να φτάσει στο σημείο να ξεπεράσει ένα χωρισμό είναι αυτά που έχει περιγράψει η Elizabeth Kubler-Ross για την αποδοχή του θανάτου:
Στάδιο της άρνησης: Αρχικά, το άτομο δεν μπορεί να πιστέψει αυτό που του συμβαίνει «Μια χαρά είμαι, αποκλείεται να μου συμβαίνει αυτό!». Πρόκειται για μια προσωρινή άμυνα του ατόμου, το οποίο αρνείται να αποδεχτεί την πραγματικότητα της κατάστασης.
Στάδιο του θυμού: Στη συνέχεια, το άτομο τα βάζει με τον εαυτό του, με τον άλλο και με οποιονδήποτε θεωρεί υπεύθυνο για την κατάστασή του, ειδικά με τα πιο κοντινά σε αυτό πρόσωπα. «Γιατί σε μένα; Δεν είναι δίκαιο!», «Γιατί δεν το κατάλαβα νωρίτερα; Ήταν λάθος μου να φερθώ έτσι!» ή «Γιατί μου το έκανε αυτό; Πόσο χάλια μου φέρθηκε; Γιατί δεν προσπαθεί; Γιατί δε μας δίνει μια ευκαιρία;». Σε αυτή τη φάση το άτομο δεν μπορεί να ακούσει με κατανόηση, καθώς διακατέχεται από συναισθήματα οργής. Συνεπώς, οι προσπάθειες συγγενών και φίλων να το πλησιάσουν συνήθως αποβαίνουν άκαρπες.
Στάδιο της διαπραγμάτευσης: Ακολουθούν οι σκέψεις που αφορούν στο τι θα μπορούσε να κάνει το άτομο για να αναβάλλει ή να αποφύγει το χωρισμό. «Αν δεν είχε φερθεί έτσι, τότε θα ένιωθα κι εγώ καλύτερα και τώρα θα ήμασταν μαζί!» ή «Αν δεν είχα συμπεριφερθεί με τέτοιο τρόπο, θα ήταν κοντά μου!». Σε αυτή τη φάση κάνουν την εμφάνισή τους οι τύψεις και οι ενοχές για ό,τι έχει κάνει ή δεν έκανε και μια τάση να μετανιώνει για κάποια από αυτά. Είναι πιθανό να προτείνει στον/ στην πρώην σύντροφό του να παραμείνουν φίλοι, στην προσπάθειά του να βρει μια προσωρινή λύση.
Στάδιο της κατάθλιψης: Σε αυτό το σημείο έρχεται η συνειδητοποίηση της απώλειας και η βίωση της θλίψης για αυτό που χάνει και δε θα ζήσει ξανά. «Δε θα βρω άλλον να με κάνει τόσο ευτυχισμένο/η, να περνάω τόσο όμορφα! Δεν έχω κάτι καλό να περιμένω!». Η ένταση των συναισθημάτων που βιώνει είναι μεγάλη, γι’ αυτό και είναι σημαντικό να επιτρέψει στον εαυτό του να τα εκφράσει, να σπάσει. Αυτό το στάδιο είναι κρίσιμο για τη μετέπειτα εξέλιξή του. Ταυτόχρονα, είναι η καλύτερη περίοδος για να δει τι έχει ανάγκη, να φροντίσει τον εαυτό του, να τον περιβάλλει με κατανόηση, αγάπη, χωρίς να περιμένει μόνο από τους άλλους να καταλάβουν και να τον φροντίσουν.
Στάδιο της αποδοχής: Το άτομο οδηγείται με σταθερά βήματα στην αποδοχή της παρούσας κατάστασης όταν έχει πια ξεπεράσει τα συναισθήματα οργής και λύπης. «Η κατάσταση είναι έτσι, δεν αλλάζει» ή «Τα πράγματα δε θα μπορούσαν να γίνουν διαφορετικά».
Η συνειδητοποίηση και αποδοχή ενός χωρισμού εισάγει το άτομο σε μια νέα περίοδο. «Η σημασία του αποχωρισμού δεν είναι να γυρίσεις τη σελίδα του βιβλίου της ζωής, αλλά να την ξαναδιαβάσεις». Αυτό σημαίνει ότι το άτομο χρειάζεται να επεξεργαστεί το πλήθος των συναισθημάτων και σκέψεών του, να δει πού βρίσκεται η προσωπική του ευθύνη για όσα έζησε, προκειμένου να αποφύγει την αναπαραγωγή ίδιων προτύπων συνδιαλλαγής στον επόμενο δεσμό του και να οδηγήσει τη ζωή του σε μονοπάτια που θα του προσφέρουν ευτυχία και ολοκλήρωση.
Ευγενία Δουβαρά, Ψυχολόγος, MSc Ψυχοπαθολογία παιδιού και εφήβου
