Αν ρωτούσαμε έναν ψυχολόγο ποιο είναι το συχνότερο «παράπονο» όσων προστρέχουν σε αυτούς, χωρίς αμφιβολία η μοναξιά θα συγκαταλεγόταν στις κορυφαίες απαντήσεις.

Τι είναι, όμως, η μοναξιά; Φταίμε εμείς οι ίδιοι γι’ αυτό το αίσθημα; Σε ποιον μπορούμε να απευθυνθούμε; Το τελικό είναι το εξής: Μην ανησυχείτε: Δεν είστε οι μόνοι που νιώθετε μόνοι.

Ορίζοντας την μοναξιά…

Είναι αίσθημα –που ίσως το προκαλούμε οι ίδιοι- ; Είναι πάθηση; Αποτελεί σύμπτωμα της κατάθλιψης; Το σίγουρο είναι ότι απασχολεί πολλούς . Σχετική έρευνα που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Clinical Nursery υποστηρίζει πως ένα στα τρία άτομα νιώθουν μοναξιά. Σε ελληνικά δεδομένα, αν ισχύουν τα παραπάνω ευρήματα, αυτή την στιγμή έχουμε 3,5 εκατομμύρια ανθρώπους που νιώθουν μόνοι.

Υπάρχουν όμως αντικειμενικά κριτήρια για να ορίσουμε την μοναξιά; Ασφαλώς πρόκειται για μια πανανθρώπινη εμπειρία, που έχει πολλές έννοιες και μορφές. Ο άνθρωπος είναι από την φύση του κοινωνικό ον και κατά συνέπεια θεωρείται υγιές και φυσιολογικό να αποζητά την επαφή και την σύνδεση με τους γύρω του. Εξίσου σημαντικό θεωρείται για έναν άνθρωπο να μπορεί να απολαμβάνει την παρέα του εαυτού του και να νιώθει καλά και όταν είναι μόνος του», επισημαίνει, υπογραμμίζοντας τον διαχωρισμό μεταξύ μοναξιάς και μοναχικότητας.

Η μοναξιά διαφοροποιείται από την παροδική αίσθηση απομόνωσης που όλοι οι άνθρωποι βιώνουν κατά διαστήματα, όταν είναι μόνιμη και συνοδεύεται από άλλα δυσάρεστα συναισθήματα, όπως το κενό, η παραίτηση, η θλίψη και η απελπισία.

Στην ουσία, όλοι είμαστε μόνοι μας σε καθημερινές αλλά και σημαντικές στιγμές της ζωής μας, αλλά και στο τέλος της κάθε μέρας, καθώς, κανείς δεν μπορεί να νιώσει και να καταλάβει ακριβώς αυτό που σκεφτόμαστε και νιώθουμε, όπως μας λέει η ειδικός.

Υπάρχουν άνθρωποι που νιώθουν μοναξιά ενώ είναι περιτριγυρισμένοι από ένα πλήθος και άλλοι που, ενώ είναι μόνοι τους, νιώθουν πλήρεις.

Ποια είναι, λοιπόν, η πηγή του αισθήματος της μοναξιάς;

Συνήθως, αυτοί που θέλουν κοινωνική επαφή και ανθρώπινη εγγύτητα, αλλά δεν μπορούν να την έχουν, είναι άτομα εσωστρεφή με χαμηλή αυτοπεποίθηση. Στα άτομα που πάσχουν από μοναξιά, οι προηγούμενες εμπειρίες τους (απόρριψη, έλλειψη αγάπης κτλ), καθώς και η ιδιοσυγκρασία τους (αρνητικές σκέψεις, φοβίες, απαισιοδοξία κτλ) τα καθιστά αόρατα στο κοινωνικό σύνολο και τα περιθωριοποιεί.

Μόνος στο –διαδικτυακό- πλήθος

Πολλοί θα σκεφτούν: Στην εποχή που ο καθένας μπορεί να έχει εκατοντάδες φίλους στο Facebook, να συνομιλεί με διαδικτυακούς φίλους και να επικοινωνεί με όλο τον κόσμο, πώς μπορούμε να μιλάμε για μοναξιά;

Μήπως, όμως, όλες αυτές οι «κοινωνικές επαφές» είναι στην ουσία εικονικές και επιτείνουν το πρόβλημα αντί να το λύσουν; Έρευνα του βρετανικού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας υποδεικνύει πως οι νέοι ηλικίας 18-24, οι οποίοι χρησιμοποιούν καθημερινά τα social networks, βιώνουν δύο φορές περισσότερη μοναξιά από τους ανθρώπους άνω των 55 ετών. Συγκεκριμένα, το 60% των νέων παραδέχθηκε πως νιώθει συχνά μοναξιά, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό της μεγαλύτερης ηλικιακής ομάδας δεν ξεπερνούσε το 35%.

Είναι η γενιά του Facebook καταδικασμένη σε μοναξιά; Οι ειδικοί λένε πως το internet και τα διαδικτυακά social networks είναι θετικά από την άποψη ότι προσφέρουν μεγαλύτερες δυνατότητες επικοινωνίας. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι εξασφαλίζουν ουσιαστικές γνωριμίες και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τις πραγματικές ανθρώπινες σχέσεις.

Έχω κατάθλιψη;

Η μοναξιά μπορεί να οδηγήσει το άτομο στην κατάθλιψη, σε καταχρήσεις, όπως αλκοολισμός, υπερφαγία κ.α. και σε ψυχοσωματικά προβλήματα, προειδοποιούν οι ψυχολόγοι και επιβεβαιώνουν την σύνδεση των δύο καταστάσεων. Δεν είναι, όμως, μόνο η κατάθλιψη που πρέπει να μας φοβίζει. Η έλλειψη κοινωνικών σχέσεων, σύμφωνα με επιστημονική έρευνα του Πανεπιστημίου του Σικάγο, όχι μόνο προκαλεί δυστυχία, αλλά μπορεί να έχει επιπτώσεις στην γενικότερη υγεία μας. Συγκαταλέγεται, μάλιστα, μαζί με το τσιγάρο και την παχυσαρκία, στις κύριες αιτίες αύξησης της πίεσης και του άγχους, εξασθενώντας το ανοσοποιητικό σύστημα και προκαλώντας από αϋπνία μέχρι Αλτσχάιμερ.

Ο Νικόλας Χρηστάκης, συγγραφέας του πολυσυζητημένου βιβλίου «Συνδεδεμένοι», υποστηρίζει πως η μοναξιά είναι… μεταδοτική. Το ίδιο, όμως και η ευτυχία, μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα. Γι’ αυτό, όπως μπορείτε να διαπιστώσετε και σε παλιότερο δημοσίευμα, «η μοναξιά είναι ωραιότερη όταν μοιράζεται». 

Ένα νόμισμα με… πολλές όψεις

Το ζήτημα, όμως, είναι πιο περίπλοκο από μια απλή απάντηση στο ερώτημα «τι είναι η μοναξιά». Όπως λένε οι ψυχολόγοι, υπάρχουν πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις στο ζήτημα. Για παράδειγμα, αλλιώς αντιμετωπίζουμε την μοναξιά που νιώθουν οι ηλικιωμένοι, αυτή των εφήβων κ.ο.κ.

Τι είναι η μοναξιά; Ο τρόπος που την βιώνει ο καθένας μας είναι διαφορετικός; Βιώνουμε την μοναξιά σαν ένα θλιβερό συναίσθημα ακόμα και όταν είμαστε μαζί με την οικογένεια μας, με παρέα ή με το σύντροφό μας; Είναι πραγματική η μοναξιά που νιώθουμε; Δηλαδή είμαστε στην κυριολεξία μακριά από ανθρώπους που μας αγαπούν ή έτσι αισθανόμαστε; Οι λόγοι που μπορεί να νιώσει ο καθένας μας μοναξιά διαφοροποιούνται από άνθρωπο σε άνθρωπο γιατί είμαστε μοναδικοί, ο καθένας με διαφορετικές εμπειρίες και τρόπο σκέψης.

Από την παιδική μας ηλικία μπορεί να βιώσουμε το συναίσθημα της μοναξιάς, για παράδειγμα όταν απουσιάζουν οι γονείς από το σπίτι ή όταν είναι ελλιπής η επικοινωνία. Κάποιοι στην εφηβεία μπορεί να νιώθουμε ότι δεν μας καταλαβαίνουν οι γονείς μας ή ότι δεν έχουμε ιδιαίτερη κοινωνική ζωή λόγω εσωστρέφειας του χαρακτήρα ή λόγω επιβαρυμένου προγράμματος.

Είναι σύνηθες, επίσης, στην γαμήλια ζωή να βιώσουμε το συναίσθημα της μοναξιάς για κάποια περίοδο. Όταν υπάρχουν διάφορα προβλήματα, οι απαιτήσεις αυξάνονται και οι ρυθμοί της ζωής μας είναι έντονοι, έχουν σαν αποτέλεσμα να μας απομακρύνουν για λίγο από τους δικούς μας ανθρώπους και το σύντροφο μας.

Στην τρίτη ηλικία η κοινωνική μας ζωή μειώνεται, καθώς αλλάζουν και οι συνθήκες διαβίωσης. Πλέον δεν δουλεύουμε, τα παιδιά μας έχουν μεγαλώσει και έχουν φύγει από το σπίτι, και οι ίδιοι μπορεί να έχουμε προβλήματα υγείας, τα οποία καθιστούν τις μετακινήσεις μας πιο δύσκολες. Έτσι, βιώνουμε σε μεγαλύτερο βαθμό την μοναξιά. Γι’ αυτούς τους λόγους ένα τηλεφώνημα, μια επίστεψη, ένα μήνυμα ότι νοιαζόμαστε για αυτούς έχει πολύ μεγάλη σημασία.

Πολεμώντας την μοναξιά

Το αντίδοτο της μοναξιάς είναι η καλλιέργεια της αυτοεκτίμησης, η επεξεργασία και η κατάργηση των αρνητικών σκέψεων και των τραυματικών εμπειριών του παρελθόντος. Κυρίως, όμως, είναι η δράση, εξηγούν οι ειδικοί. Ο κάθε άνθρωπος πρέπει να πιστεύει ότι αξίζει να αγαπηθεί, να ενδιαφέρεται για τους γύρω του έμπρακτα, και να αναζητά διαρκώς τρόπους για να αποκτά καινούρια ενδιαφέροντα και επαφές», καταλήγουν.

Πολλοί από εμάς νιώθουμε μόνοι και δεν ξέρουμε πού να απευθυνθούμε. Ίσως και να θεωρούμε πως το να ζητήσουμε βοήθεια θα είναι σαν να παραδεχόμαστε ένα είδος «κατάντιας» στην ζωή μας. Μεγάλο λάθος.

Το αποδεικνύουν ομάδες όπως το «Επικοινωνία Club», ένα δίκτυο υπηρεσιών ανθρωπίνων σχέσεων που εδώ και εννέα χρόνια ενώνει τις μοναξιές χιλιάδων νέων στην Ελλάδα με εκδηλώσεις, σεμινάρια ή έστω απλή καθημερινή επικοινωνία. Τα άτομα τρίτης ηλικίας που αντιμετωπίζουν προβλήματα, επίσης, απευθύνονται στην Γραμμή Ζωής (80111 11100) για να μιλήσουν για όσα τους απασχολούν.

Αν νιώσουμε το συναίσθημα της μοναξιάς καλό είναι να εντοπίσουμε την αιτία, επισημαίνεται από τους ψυχολόγους. Θα πρέπει να βρούμε τους τρόπους βασισμένους στις δικές μας μοναδικές ανάγκες για να αντιστρέψουμε κάθε αρνητικό συναίσθημα σε θετικό. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστείτε την βοήθεια ενός ειδικού ψυχολόγου για να σας βοηθήσει να εντοπίσετε το πρόβλημα και να βρείτε τη λύση.

Τέλος υπάρχει και μια πιο αισιόδοξη πρόταση, που μας θυμίζει πόσο αγνοούμε τα απλά πράγματα αυτής της ζωής: «Να θυμάστε ότι η ζωή είναι δίκη μας και είναι στην φύση μας να την μοιραζόμαστε».

Βασισμένο σε μία δημοσίευση από τον Γιώργο Κόκουβα στο www.in2life.gr