Όταν πολλοί άνθρωποι ακούν ότι κάποιος είναι σε μια τοξική ή καταχρηστική σχέση, η πρώτη τους ερώτηση είναι, “Γιατί δεν φεύγουν;” Εάν δεν έχετε περάσει ποτέ από μια καταχρηστική σχέση, αυτού του είδους η απάντηση μπορεί να φαίνεται λογική. Απλώς απομακρυνθείτε από τα δίχτυα που σας κρατούν σε αυτή την σχέση και συνεχίστε τη ζωή σας – σωστά; Αλλά εδώ είναι το δύσκολο – όταν πρόκειται για κακοποιητική σχέση, δεν είναι ποτέ τόσο εύκολο όσο φαίνεται το «απλώς φεύγω». Δυστυχώς, οι περισσότερες γυναίκες δεν μπορούν να δουν τον εαυτό τους ως άτομο που “κατάντησε” να μένει σε ξενώνες (αν υπάρχουν στον τόπο τους) και μάλιστα με τα παιδιά τους.

Το να εγκαταλείψει μια γυναίκα μια καταχρηστική σχέση είναι δύσκολο για πολλούς λόγους. Εδώ είναι 15 από τους πολλούς λόγους για τους οποίους κάποια σε μια ανθυγιεινή ή τοξική κατάσταση μπορεί να μείνει με τον σύντροφό της.

1. Επειδή δεν είχε εξαρχής υποστήριξη από την πατρική οικογένεια

Μια παραγνωρισμένη παράμετρος που συζητείται σπάνια. Δεχόμαστε ως δεδομένο ότι αν πεις στον πατέρα/μάνα σου ότι ο σύζυγος σε κακοποιεί, αυτοί θα καταλάβουν. Όχι απλά αυτό δεν είναι δεδομένο αλλά μπορεί να έχεις ήδη μία φορά ξεφύγει από ένα κακοποιητικό περιβάλλον (το πατρικό), μόνο και μόνο για να καταλήξεις σε ένα άλλο (το συζυγικό).

2. Επειδή δεν υπάρχει πρόσβαση παντού σε υποστηρικτικές υπηρεσίες, υπάρχει δυσκολία στην επαρχία και τα νησιά.

Δυστυχώς δεν έχει τις ίδιες δυνατότητες μια γυναίκα στο κέντρο της Αθήνας με μια γυναίκα σε ακριτικό νησί ή σε ορεινή περιοχή. Πολλές φορές μιλάμε για τηλεφωνικούς αριθμούς ή ξενώνες αλλά αυτά δεν λειτουργούν ως πρώτη βοήθεια, όταν σε κυνηγάει ο άλλος με το μαχαίρι.  ΔΕΝ υπάρχει τότε βοήθεια.

3. Η κοινωνία “εξομαλύνει” την ανθυγιεινή συμπεριφορά των άλλων, ώστε οι γυναίκες να μην καταλαβαίνουν ότι ο γάμος ή η σχέση τους είναι καταχρηστική.

Όταν πιστεύετε ότι οι ανθυγιεινές ή καταχρηστικές συμπεριφορές είναι φυσιολογικές, είναι δύσκολο να αναγνωρίσετε τη σχέση σας ως καταχρηστική και επομένως δεν υπάρχει λόγος να αναζητήσετε βοήθεια.

4. Η συναισθηματική κακοποίηση καταστρέφει την αυτοεκτίμησή σας, καθιστώντας αδύνατον να ξεκινήσετε με μία καινούρια.

Συχνά, τα άτομα σε συναισθηματικά καταχρηστικές σχέσεις μπορεί να μην καταλαβαίνουν ότι κακοποιούνται επειδή δεν υπάρχει βία. Επίσης, πολλοί θα απορρίψουν ή θα υποβαθμίσουν τη συναισθηματική (ψυχολογικά) κακοποίηση επειδή δεν πιστεύουν ότι είναι τόσο κακή όσο η σωματική κακοποίηση. Είναι δύσκολο για όσους βρίσκονται σε καταχρηστικές σχέσεις να εγκαταλείψουν τους συντρόφους τους αφού τους κάνουν συνεχώς να νιώθουν άχρηστοι και ότι δεν υπάρχει καλύτερη επιλογή για τον εαυτό τους.

5. Ο κύκλος της ψυχολογικής κακοποίησης: μετά από κάθε καταχρηστικό περιστατικό έρχεται μια φάση του μέλιτος.

Συχνά, όταν συμβαίνει μια τέτοια κατάσταση, ακολουθείται από μία που ο θύτης κάνει κάτι καλό ή ζητά συγγνώμη και υπόσχεται ότι δεν θα το κάνει ποτέ ξανά. Αυτό κάνει την σύντροφό τους να ελαχιστοποιεί την αρχική καταχρηστική συμπεριφορά.

6. Είναι επικίνδυνο να φύγεις μερικές φορές ή και ΠΟΛΥ επικίνδυνο.

Πολλές φορές, η αποχώρηση από μια καταχρηστική σχέση δεν είναι μόνο συναισθηματικά δύσκολη, αλλά μπορεί να είναι και απειλητική για τη ζωή. Στην πραγματικότητα, η πιο επικίνδυνη στιγμή σε μια καταχρηστική σχέση είναι μετά τον χωρισμό. Οι γυναίκες έχουν 70 φορές περισσότερες πιθανότητες να δολοφονηθούν λίγες εβδομάδες μετά την αποχώρησή τους από τον βίαιο σύντροφό τους από οποιαδήποτε άλλη στιγμή κατά τη διάρκεια της σχέσης.

Ο καλύτερος τρόπος για να προστατεύσετε τον εαυτό σας εάν είστε σε μια καταχρηστική σχέση είναι να δημιουργήσετε ένα δίχτυ ή σχέδιο ασφάλειας.

7. Παραμορφωτικές σκέψεις .

Το να είσαι υπό έλεγχο και να πληγώνεσαι είναι τραυματικό και αυτό οδηγεί σε σύγχυση, αμφιβολίες, ακόμη και αυτοκατηγορίες. Οι δράστες παρενοχλούν και κατηγορούν τα θύματα, γεγονός που τα φθείρει και προκαλεί απόγνωση και ενοχές. Για παράδειγμα, οι γυναίκες μπορεί να λένε: «Πίστευα ότι το άξιζα» και «Ντρεπόμουν, ντρεπόμουν και κατηγόρησα τον εαυτό μου επειδή νόμιζα ότι τον προκάλεσα». Άλλοι ελαχιστοποίησαν την κακοποίηση ως τρόπο να την αντιμετωπίσουν, λέγοντας: «[Έμεινα] γιατί δεν πίστευα ότι η συναισθηματική και οικονομική κακοποίηση ήταν πραγματικά κακοποίηση. Γιατί τα λόγια δεν αφήνουν μώλωπες» και «Επειδή δεν ήξερα ότι αυτό που μου έκανε ο φίλος μου ήταν βιασμός».

8. Δεν είναι απλώς δύσκολο να χωρίσεις με ασφάλεια, είναι επίσης δύσκολο να ξεφύγεις από τον κύκλο ελέγχου του άλλου.

Οι γυναίκες που βρίσκονται σε καταχρηστικές σχέσεις συχνά προσπαθούν να χωρίσουν με τον σύντροφό τους αρκετές φορές προτού ο χωρισμός φτάσει σε απροχώρητο στάδιο. Κατά μέσο όρο, ένα άτομο σε μια καταχρηστική σχέση θα προσπαθήσει να φύγει 7 φορές πριν τελικά φύγει οριστικά.

9. Η κοινωνία διαιωνίζει τη νοοτροπία του ride-or-die (όπου μια γυναίκα είναι πρόθυμη να κάνει οτιδήποτε για τον σύντροφο της ακόμη και μπροστά στον κίνδυνο).

Εκείνες που έχουν ανθυγιεινές ή καταχρηστικές σχέσεις μπορεί να μείνουν με τον σύντροφό τους ή να ξαναβρεθούν μαζί μετά από ένα χωρισμό, επειδή αισθάνονται μία κοινωνική πίεση ώστε να μην τον παρατήσουν και να τον συγχωρήσουν.  Πείθοντας έτσι τους ανθρώπους ότι  κάνουν λάθος που εγκατέλειψαν τον σύντροφό τους. Και ενώ το να είσαι πιστός είναι σπουδαίο πράγμα, ένας καλός φίλος ή σύντροφος δεν θα σε έθετε ποτέ σε κίνδυνο ή να σε πληγώσει.

10. Νιώθουν προσωπικά υπεύθυνες για τον σύντροφό τους ή τη συμπεριφορά τους.

Μετά από μια σύγκρουση, ένας θύτης θα αλλάξει την κατάσταση και θα κάνει την σύντροφό του να αισθάνεται ένοχη ή σαν να φταίει κατά κάποιον τρόπο. Αυτός ο τύπος συμπεριφοράς είναι γνωστός ως gaslighting.

11. Πιστεύουν ότι αν ξεχάσουν, τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν.

Πολλές γυναίκες σε καταχρηστικές σχέσεις μένουν σε αυτές επειδή αγαπούν τον σύντροφό τους και πιστεύουν ότι τα πράγματα θα αλλάξουν. Μπορεί επίσης να πιστεύουν ότι η συμπεριφορά του συντρόφου τους οφείλεται σε δύσκολες στιγμές ή να νιώθουν ότι μπορούν να αλλάξουν τον σύντροφό τους εάν είναι οι ίδιες καλύτερες. Ποτέ μην μείνετε σε μια σχέση στην οποία βασίζεστε σε κάποιον ότι μπορεί να αλλάξει τη συμπεριφορά του προς το καλύτερο.

12. Φόβος για το πώς θα αντιδράσουν οι άλλοι.

Τα άτομα σε καταχρηστικές σχέσεις συχνά νιώθουν αμήχανα να παραδεχτούν ότι ο σύντροφός τους είναι καταχρηστικός από φόβο μήπως κριθούν, κατηγορηθούν, περιθωριοποιηθούν, λυπηθούν ή περιφρονηθούν. Για παράδειγμα, σε ορισμένες σχέσεις ΛΟΑΤ+, κάποιος μπορεί να μείνει με τον σύντροφό του από φόβο μήπως ξεφύγει.

13. Μοιράζονται μια ζωή μαζί εξ αιτίας των παιδιών και των οικονομικών δυσκολιών.

Ο γάμος, τα παιδιά και τα κοινά οικονομικά είναι συχνά τεράστιοι λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι σε καταχρηστικές σχέσεις παραμένουν σε αυτές. Αυτή η εξάρτηση ενισχύεται σε σχέσεις όπου ο ένας σύντροφος έχει διαφορετικές ικανότητες, οπότε μπορεί να προσφέρει πολλά.

Οι περισσότερες γυναίκες βάζουν τα παιδιά τους πρώτα, θυσιάζοντας τη δική τους ασφάλεια: «Φοβόμουν αν δεν με χτυπούσε θα χτυπούσε τα παιδιά του. Και εκτιμούσα τη ζωή τους περισσότερο από τη δική μου». Και, «Έμεινα για 20 χρόνια ενώ προστάτευα τα παιδιά μας, όλα όσο με κακοποιούσαν». Άλλες ανέφεραν ότι θα μείνουν στο τοξικό περιβάλλον για να ωφεληθούν τα παιδιά: «Ήθελα ο γιος μου να έχει πατέρα».

Πολλές γυναίκες αναφέρουν επίσης ότι οι οικονομικοί λόγοι τους κρατούν για να μην φύγουν και αυτοί συχνά συνδέονταν με τη φροντίδα των παιδιών: «Δεν είχα γονείς, είχα δύο μικρά παιδιά και χωρίς χρήματα».

14. Απομόνωση από φίλους και συγγενείς

Μια κοινή τακτική των χειριστικών συντρόφων είναι να διαχωρίζουν το θύμα τους από την οικογένεια και τους φίλους. Μερικές φορές αυτό είναι σωματικό, όπως βίωσε μια γυναίκα: «Ήμουν κυριολεκτικά παγιδευμένη και χρησιμοποιούσε το μικρό μου αγόρι για να με κρατήσει κοντά». Άλλες φορές η απομόνωση είναι συναισθηματική, όπως για παράδειγμα είπε ένας χειριστικός σύντροφος σε μια γυναίκα: «Διάλεξε: Μπορείς να έχεις φίλους και οικογένεια ή μπορείς να έχεις εμένα».

Αν και αυτοί οι λόγοι παραμονής είναι κοινοί, δεν περιγράφουν κάθε θύμα και κάθε κατάσταση. Οι γυναίκες μπορούν επίσης να είναι θύτες, και υπάρχουν πολλά πρότυπα βίας. ⁶  Ωστόσο, αυτές οι αναρτήσεις παρέχουν συναρπαστικές απόψεις των εσωτερικών πληροφοριών σχετικά με τις δυσκολίες λήψης αποφάσεων σε μια βίαιη σχέση, και αυτό είναι χρήσιμο για τους ξένους να το κατανοήσουν. Ένας λόγος που πολλά θύματα διστάζουν να μιλήσουν είναι επειδή φοβούνται μήπως κριθούν και πιεστούν από φίλους και επαγγελματίες. ⁷  Εάν περισσότεροι άνθρωποι απαντούσαν στις ιστορίες κακοποίησης των θυμάτων με ανησυχία και συμπόνια, αντί για κριτική, περισσότερα θύματα θα μπορούσαν να μιλήσουν και να βρουν την υποστήριξη που χρειάζονται για να ζήσουν μια ζωή χωρίς κακοποίηση.

15. Δεν υπάρχει δίπλα της ένας accountability partner

Δυστυχώς καμία γυναίκα δεν είναι εκπαιδευμένη στο να έχει δίπλα της έναν συνεργάτη λογοδοσίας (accountability partner) που θα την καθοδηγεί σε δύσκολες καταστάσεις και  να την βοηθά όταν χρειάζεται.

Αφήστε που σπάνια οι γυναίκες έχουν επιστήθιες φίλες στις οποίες να μπορούν να στηριχθούν. Όχι φίλες που συζητούν άσχετα και διάφορα αραιά και που. Αλλά φίλες που να λένε τι τραβάνε από τους συντρόφους τους.  Όμως, αν έχει προηγηθεί η απομόνωση από τον άλλο ή αν η ίδια σου οικογένεια σε έχει πείσει ότι “οι παντρεμένες δεν έχουν φίλες, κοιτάνε το σπίτι τους”, τότε υπάρχει πρόβλημα σε αυτές τις περιπτώσεις.

Χρειάζεται να έχεις τουλάχιστον ένα άτομο στο οποίο να ξέρεις ότι μπορείς να τηλεφωνήσεις στις 4 τα ξημερώματα αν χρειαστεί και θα σε βοηθήσει. Χρειάζεται να υπάρχει στη ζωή σου ένα άτομο εμπιστοσύνης (κατά προτίμηση όχι “κοινή οικογενειακή φίλη”).

Τέλος, υπάρχουν πολλά στοιχεία που επηρεάζουν την απόφαση ενός ατόμου να παραμείνει σε μια καταχρηστική σχέση. Και ενώ η αναζήτηση βοήθειας για να βγείτε από αυτές τις σχέσεις είναι το πιο σημαντικό πράγμα, το να κατηγορείτε κάποιον σε μια καταχρηστική σχέση δεν είναι ποτέ εντάξει. Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ κρίσης και ευθύνης. Ενώ κάποιος μπορεί να έχει χρησιμοποιήσει κακή κρίση παραμένοντας σε μια ανθυγιεινή ή επικίνδυνη κατάσταση, δεν σημαίνει ότι είναι υπεύθυνος ή ζητά την κακοποίηση που διαπράχθηκε εναντίον του.

***  Ο όρος accountability partner είναι νεολογισμός και έχει αποκτήσει σχετικά ευρεία χρήση από τη δεκαετία του 1990. Είναι ένας υποστηρικτής που θα σταθεί δίπλα σας στα σκαμπανεβάσματα της ζωής και θα συνεργαστεί μαζί σας για να σας βοηθήσει στις δυσκολίες της ζωής σας.