Σε αντίθεση με αυτό που πιστεύουν οι περισσότεροι, το επάγγελμα του εκπαιδευτικού περιλαμβάνεται ανάμεσα στα πέντε πρώτα πιο στρεσογόνα.
Οι εκπαιδευτικοί, μάλιστα, κατέχουν την πρώτη θέση στον κατάλογο επικινδυνότητας για επιρρέπεια στο σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout: ο όρος εμφανίστηκε στη δεκαετία του ’70 και σημαίνει «εσωτερικό κάψιμο»). Εκφράζει το έντονο στρες, που σταδιακά οδηγεί τον εργαζόμενο σε ψυχοσωματική φθορά:
Τα ευρήματα τελευταίας έρευνας, σε δείγμα 314 καθηγητών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του νομού Αττικής, καταλήγει σε σημαντικά συμπεράσματα.
**Το 67% των εκπαιδευτικών αποδίδει την κύρια ευθύνη για το καθημερινό στρες στην κακή οργάνωση και λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος.
**Το 57% αισθάνεται εξάντληση στη διάρκεια της εργασίας, ενώ το 53% θα ήθελε να την αλλάξει, αν μπορούσε.
**Το 55% κρίνει την οικοδόμηση μιας γόνιμης σχέσης ανάμεσα στον δάσκαλο και τον μαθητή ως την μεγαλύτερη δυσκολία στο επάγγελμά τους.
**Ιδιαίτερη προσπάθεια καταβάλλει το 42% για να καλύψει την ύλη και συγχρόνως να γίνει το μάθημα κατανοητό από τους μαθητές. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι χαρακτηρίζουν το επάγγελμά τους ως ψυχοφθόρο και το αντιλαμβάνονται ως «κατάθεση ψυχής»
**Σημαντική πηγή απογοήτευσης για το 37% των διδασκόντων είναι η αδιαφορία των μαθητών και η απαξίωση που δείχνουν στο μάθημα, γεγονός που τους αναγκάζει σε υπερπροσπάθειες για να προκαλέσουν το ενδιαφέρον τους.
**Το 21% πιστεύει ότι η φύση της δουλειάς (διαρκής ομιλία, ορθοστασία) είναι ιδιαίτερα κοπιαστική και ότι η πίεση του σχολικού χρόνου και της διδακτέας ύλης δεν τους επιτρέπει να έχουν μια πιο προσωπική επαφή με τους μαθητές.
**Τα συμπτώματα του burnout εκδηλώνονται με σωματική και διανοητική κόπωση, αδιαφορία για το επάγγελμα, με μείωση της αυτοπεποίθησης-αυτοεκτίμησης και έλλειψη ενθουσιασμού για την εργασία και τη ζωή
Οι περισσότεροι από τους μισούς εκπαιδευτικούς θεωρούν ως ιδιαίτερα στρεσογόνο παράγοντα το «κυνήγι της ύλης» και το σύστημα αξιολόγησης:
Σύμφωνα με την έρευνα οι εκπαιδευτικοί βιώνουν ένα σχολικό θεσμό, που βρίσκεται σε διαρκή κρίση σε όλα τα επίπεδα λειτουργίας του. Στο αυστηρά γραφειοκρατικό, υπερσυγκεντρωτικό ελληνικό σύστημα προστίθεται η ανάληψη διοικητικών εργασιών, εκτός διδακτικών καθηκόντων. Μεγάλη απογοήτευση επίσης προκαλεί και η έλλειψη επικοινωνίας με τους μαθητές αλλά και τους γονείς. Σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση του burnout παίζει, όμως, και η
προσωπικότητα του κάθε καθηγητή, π.χ. οι εσωστρεφείς, οι τελειομανείς με τάσεις ελέγχου και αυτοί που συστηματικά αποδίδουν τις δυσκολίες τους σε εξωτερικούς παράγοντες είναι πιο επιρρεπείς στο σύνδρομο».
Το στρες των εκπαιδευτικών εκδηλώνεται κυρίως στη συμπεριφορά τους.
**Το 59% των ερωτηθέντων αναφέρεται σε συγκρουσιακές καταστάσεις με τους μαθητές, όπως καυγάδες, εκνευρισμούς, ακόμη και αυταρχική συμπεριφορά απέναντί τους. Επισημαίνουν κλείσιμο στον εαυτό τους, απάθεια-παραίτηση από τον «αγώνα».
Εδώ ακριβώς εντοπίζεται και μια από τις χαρακτηριστικές διαστάσεις του burnout: η αποπροσωποποίηση, που εκφράζεται με την ψυχολογική αποδέσμευση από την εργασία, την ανάπτυξη αρνητικών συναισθημάτων για τον εαυτό τους και τους άλλους, καθώς το αίσθημας προσωπικής αποτυχίας.
**Ενας μεγάλο ποσοστό (33%) παρουσιάζει σωματικές ενοχλήσεις, κυρίως πονοκεφάλους, ημικρανίες, καρδιακά και στομαχικά προβλήματα. Εντύπωση προκαλεί ότι αναφέρονται ακόμη και προβλήματα ακοής (κώφωση).
**Παράλληλα, εμφανίζονται ψυχολογικά συμπτώματα, όπως κατάθλιψη, αϋπνία, ψυχική κόπωση και δυσθυμία.
Επίσης, οι ερευνητές επισημαίνουν πόσο δύσκολα επιτυγχάνεται η ισορροπία στη σχέση δασκάλου-μαθητή.
Οι εκπαιδευτικοί μοιάζουν να είναι “παγιδευμένοι” ανάμεσα σε δύο ρόλους τους οποίους δύσκολα καταφέρνουν να εξισορροπήσουν. Από τη μία πλευρά, το εκπαιδευτικό σύστημα απαιτεί να είναι όχι μόνο μεταδότες γνώσεων και δεξιοτήτων, αλλά και αξιολογητές των επιδόσεων των μαθητών, σε μια εποχή που οι τελευταίες μοιάζουν να αποτελούν αυτοσκοπό της εκπαίδευσης.
Από την άλλη, προσδοκά από τον εκπαιδευτικό να είναι ένας καλός φίλος με κατανόηση, που ακούει προσεκτικά. Έτσι, νιώθουν αβοήθητοι στο δύσκολο και αντιφατικό αυτό έργο το οποίο τους αναθέτει η κοινωνία, χωρίς ωστόσο να τους τροφοδοτεί με τα απαραίτητα μέσα. Τα επιμορφωτικά σεμινάρια θα έπρεπε να μην περιορίζονται μόνο στις παιδαγωγικές μεθόδους, αλλά να επεκταθούν στην ανάλυση των αιτιών που προκαλούν αυτή την ψυχολογική φθορά».
**Στη διάρκεια της έρευνας, πολλοί από τους καθηγητές υποστήριξαν ότι το εκπαιδευτικό σύστημα χρειάζεται αλλαγές και επικέντρωσαν τις παρατηρήσεις τους σε τρία σημεία.
– Το 63% ζητάει τον περιορισμό και την αναπροσαρμογή της διδακτέας ύλης.
– Το 41% πιστεύει ότι το σχολείο χρειάζεται όραμα, κάπως το επάγγελμα πρέπει να βρει τη χαμένη του αίγλη.
– Το 21% είναι της άποψης ότι το σχολείο πρέπει να πάψει να είναι μόνο ένα στείρο εξεταστικό κέντρο.
