Ο Εμανουέλ Μακρόν υπήρξε φιλόσοφος, πριν γίνει κρατικός λειτουργός, τραπεζίτης και υπουργός. Τα έργα του απέσπασαν πριν από 17 χρόνια τις ευχαριστίες του φιλοσόφου Πολ Ρικέρ στην εισαγωγή του βιβλίου του Η μνήμη, η ιστορία, η λήθη. Σήμερα, η ιδεολογία του Μακρόν είναι εμπνευσμένη από δύο άλλους φιλοσόφους: τον Τζον Ρωλς και τον Αμάρτυα Σεν. Ο πρώτος θεωρείται ο σημαντικότερος πολιτικός φιλόσοφος του 20ού αιώνα, ενώ ο δεύτερος έχει κερδίσει το Νόμπελ Οικονομίας το 1998.
Το πρόγραμμα του Μακρόν φαίνεται να έχει εμπνευστεί από την ιδέα των δυνατοτήτων, καθώς υπογραμμίζει ότι ο αγώνας ενάντια στη φτώχεια δεν έχει ως αποκλειστικό στόχο την επιβίωση των ανθρώπων, αλλά την αυτονομία και τη διεύρυνση των δυνατοτήτων δράσης τους.
Ο Ισότιμος Φιλελευθερισμός στηρίζεται καταρχήν στην ισότητα των ευκαιριών. Η κεντρική ιδέα είναι ότι σε μια δίκαιη κοινωνία κάθε μέλος της θα πρέπει να έχει την ευκαιρία να υλοποιήσει τα σχέδιά του χωρίς να τον εμποδίζουν ανισότητες που τυχόν προκύπτουν λόγω κληρονομικότητας ή ατυχήματος.
Ο Φιλελευθερισμός αυτός είναι ένα κίνημα που συνδυάζει τις ιδέες της ισότητας και της ελευθερίας στο δομημένο πλαίσιο της κοινωνικής δικαιοσύνης. Ο γνωστότερος εκπρόσωπος αυτής της θεωρίας είναι ο Τζον Ρωλς, ο οποίος στο βιβλίο του Θεωρία της δικαιοσύνης οριοθετεί την ιδέα στις ακόλουθες αρχές: (1) Ανάπτυξη των βασικών ελευθεριών ώστε να είναι ίσες για όλους και (2) Περιορισμός των οικονομικών ανισοτήτων ώστε να επιτευχθεί η αμερόληπτη ισότητα των ευκαιριών και η βελτίωση των συνθηκών για τους μη προνομιούχους.
Όποιος έχει διαβάσει τον Ρωλς θα εκπλαγεί ανακαλύπτοντας τις ομοιότητες με τις ιδέες του Μακρόν, ο οποίος υπερασπίζεται τις βασικές ελευθερίες (θεωρώντας την εκκοσμίκευση ελευθερία συνείδησης), την ελευθερία στην εργασία, στην καινοτομία και στο επιχειρείν. Στέκεται στις ίσες ευκαιρίες για όλους, τονίζοντας πως πρέπει να επενδύσουμε στην εκπαίδευση των παιδιών που προέρχονται από μη προνομιούχο περιβάλλον, αλλά και των ενηλίκων, εξελίσσοντας την δια βίου μάθηση. Επιμένει επίσης στην εφαρμογή μέτρων για την αποφυγή διακρίσεων στις επιχειρήσεις. Δίνει προτεραιότητα στις συνθήκες ζωής των μη προνομιούχων, εστιάζοντας στην αύξηση των ελάχιστων κοινωνικών δομών (συντάξεις και ενήλικοι ΑμεΑ) και στα μέτρα για τους άστεγους. Σε γενικές γραμμές, θεωρεί ότι η δημιουργία ενός καθολικού συνταξιοδοτικού προγράμματος και ενός καθολικού επιδόματος ανεργίας θα εξασφαλίσει ουσιαστικότερη ισότητα.
Ο Ισότιμος Φιλελευθερισμός είναι ένα κίνημα που συνδυάζει τις ιδέες της ισότητας και της ελευθερίας στο δομημένο πλαίσιο της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Ελευθερία ή Ισότητα; Δυνατότητα, αρχηγέ μου!
Ο Ισότιμος Φιλελευθερισμός είναι μια γόνιμη θεωρία με πολλές εφαρμογές. Μία από τις διαμάχες που έχει προκαλέσει αφορά στο ερώτημα: «ποιο είδος ισότητας θα έπρεπε να μας απασχολεί;». Θα έπρεπε να στοχεύσουμε στην ισότητα των πόρων και στη συνέχεια να αφήσουμε τους πολίτες ελεύθερους να τους χρησιμοποιήσουν όπως επιθυμούν; Ή μήπως χρειάζεται να εξισώσουμε το βιωτικό επίπεδο ή το επίπεδο πλήρωσης, ακόμα κι αν αυτό απαιτεί ανισότητα πόρων;
Προσπαθώντας να δώσει απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, ο Αμάρτυα Σεν πραγματεύτηκε την ιδέα των «δυνατοτήτων». Εκείνος, λοιπόν, υποστήριξε ότι θα πρέπει να εξισώσουμε την δυνατότητα των ανθρώπων να επιλέγουν και να συνδυάζουν επιτυχώς διαφορετικά δεδομένα ώστε να πραγματοποιήσουν τα σχέδιά τους. Υπό αυτό το πρίσμα, η αναδιανομή των πόρων δεν είναι παρά ένα μέσον, ανάμεσα σε άλλα, για την επίτευξη του στόχου. Αυτό που μπορεί να κάνει τη διαφορά σε επίπεδο κοινωνικής δικαιοσύνης είναι η επιλογή Πολιτικών τέτοιων οι οποίες θα διευρύνουν τις δυνατότητες δράσης. Με άλλα λόγια, η ελευθερία για όλα από όλους. Να μην υπάρχει περιορισμός στο τι μπορεί εν δυνάμει να καταφέρει καθένας μας.
Η διαπίστωση ότι η ένδεια αποτελεί στέρηση ελευθερίας είναι αυτονόητη. Μπορούμε να το κατανοήσουμε καλύτερα συγκρίνοντας την κατάσταση δύο ανθρώπων, όπως κάνει ο Αμάρτυα Σεν: ο ένας απέχει από την τροφή και ο άλλος είναι υποσιτισμένος. Σε σχέση με τους πόρους και την κακουχία, οι δύο αυτοί άνθρωποι βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση. Η τεράστια διαφορά όμως έγκειται στο ότι ο πρώτος έχει επιλέξει να μην τρέφεται, ενώ ο δεύτερος δεν είχε επιλογή. Ο Αμάρτυα Σεν στην ουσία αποδεικνύει ότι συγκρίνοντας την ικανότητα επιλογών και δράσης των ατόμων, τις δυνατότητές τους δηλαδή, κατανοείς καλύτερα τις ανισότητες παρά συγκρίνοντας τους πόρους ή το επίπεδο ικανοποίησής τους.
Αυτή η ιδέα των δυνατοτήτων ενέπνευσε τη δημιουργία του Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης, που εφαρμόστηκε το 1990 από το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη, ώστε να μετρήσει την πρόοδο των κρατών στον τομέα της καταπολέμησης της φτώχειας. Η θεσμοθέτηση αυτή προκρίνει την ανάπτυξη του ατόμου και της αυτονομίας του, σε βάρος της μαρξιστικής θεωρίας που στηρίζεται στις οικονομικές δομές και στην ικανοποίηση των βασικών αναγκών. Το πρόγραμμα του Μακρόν φαίνεται να έχει εμπνευστεί από αυτήν την ιδέα, καθώς υπογραμμίζει ότι ο αγώνας ενάντια στη φτώχεια δεν έχει ως αποκλειστικό στόχο την επιβίωση των ανθρώπων, αλλά την αυτονομία και τη διεύρυνση των δυνατοτήτων δράσης τους.
Ο Ισότιμος Φιλελευθερισμός στηρίζεται καταρχήν στην ισότητα των ευκαιριών. Η κεντρική ιδέα είναι …”
Προς την συναίνεση στον ελάχιστο κοινό παρονομαστή
Στο βιβλίο του Πολιτικός Φιλελευθερισμός, ο Ρωλς υποστηρίζει ότι ο Ισότιμος Φιλελευθερισμός θα μπορούσε να αποτελέσει το αντικείμενο για την «συναίνεση στον ελάχιστο κοινό παρανομαστή». Πεποίθησή του ήταν ότι σε μια κοινωνία που σέβεται τον πλουραλισμό και την ύπαρξη αντίθετων ιδεολογιών, θα μπορούσαμε να συμφωνήσουμε στις βασικές αρχές, στις οποίες συγκλίνουμε, επιτρέποντας κατόπιν σε κάθε ιδεολογικό ρεύμα να διατηρήσει τις αποκλίσεις του.
Είναι εύκολο λοιπόν να ανακαλύψουμε εδώ τις ομοιότητες με την άποψη του Μακρόν ότι η Αριστερά, το Κέντρο και η Δεξιά θα μπορούσαν να επιμείνουν στις κοινές θεμελιώδεις αρχές, χωρίς να απαρνούνται τις διαφορές τους. Μόνο ο Ρωλς προειδοποίησε πως μια τέτοια συναίνεση επιτυγχάνεται μέσα από την ειλικρινή και ψύχραιμη συζήτηση, και με αφετηρία την κοινή λογική. Αυτονόητες ιδέες για ένα κοινωνικά προηγμένο κράτος.
