Ο ψυχικός πόνος είναι το πιο δύσκολο να κατανοηθεί συναίσθημα. Είναι σημάδι πως περνάμε μία δοκιμασία και πως ωριμάζουμε. Παράγεται όταν χάνουμε έναν δεσμό μεγάλης αγάπης ο οποίος συγκρατεί την ψυχοσύνθεσή μας. Έτσι και ο τραυματισμός είναι τραυματισμός του ισχυρού δεσμού αγάπης με τον άλλον.
Σε κατάσταση τραύματος, ο άνθρωπος με την λιγοστή ενέργεια που του μένει θα προσπαθήσει να δημιουργήσει ένα προστατευτικό αμυντικό φράγμα επενδύοντας ενέργεια και αγάπη στην εικόνα του χαμένου προσώπου γιατί προσπαθεί να διατηρήσει ζωντανή αυτή την εικόνα του άλλου για να συγκρατήσει την ψυχοσύνθεσή του.
Αν ο άνθρωπος που έχασε κάτι που αγαπούσε και δεν προέβλεψε τον κίνδυνο, δεν ένιωσε άγχος δηλαδή, δεν έχει τρόπους προστατευτικής άμυνας απέναντι στην απώλεια (γιατί το άγχος προετοιμάζει τον άνθρωπο για το τραύμα) και έτσι τραυματίζεται, δηλαδή βιώνει μία φρίκη ψυχικής παραλυσίας με συνέπεια ο άνθρωπος να απορρυθμίζεται, να αποδιοργανώνεται και να κλονίζεται.
Ο ψυχικός πόνος είναι λοιπόν το συναίσθημα που εκφράζει την εξάντληση που νιώθει ο άνθρωπος που είναι απασχολημένος με το να αγαπά απελπισμένα την εικόνα του χαμένου αγαπημένου προσώπου, την κατάρρευση της φαντασίωσης που τον συνέδεε με το χαμένο πρόσωπο και την απώλεια της απαραίτητης για την ψυχική δομή σχέσης αγάπης. Κατά την διάρκεια της επιτυχημένης ψυχολογικής θεραπείας του ψυχικού πόνου και τραύματος, περνάμε την διαδικασία του πένθους.
Δηλαδή, προοδευτικά εκφράζουμε τα συναισθήματα της απώλειας της αγάπης που είναι άγχος, οργή και πόνος και επενδύουμε την αγάπη μας σε υπόλοιπα πρόσωπα της ζωής διατηρώντας την εικόνα του χαμένου προσώπου ζωντανή μέσα μας, αλλά γνωρίζοντας παράλληλα πως πως δεν υπάρχει πιά έξω μας.
Αν η διαδικασία του πένθους δεν ολοκληρωθεί σωστά, το πένθος γίνεται χρόνιο και παθολογικό αλλά αν η διαδικασία του πένθους πραγματοποιηθεί, ο πόνος απαλύνει, ο άνθρωπος ξεφεύγει από την κατάθλιψη της απώλειας και η ψυχοσύνθεσή του επανέρχεται στον ρυθμό της.
